جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دکتر طالقانی در این گفتار ابتدا به مفهوم­شناسی عنوان بحث خود پرداخته و توضیح می­دهد: منظور از مرجعیت علمی، منبع معرفتی با دو ویژگی قابل‌اعتماد و غیرقابل حذف است. منبع معرفت ممکن است تولید‌کنندۀ باور صادق موجه یا تولید‌کنندۀ توجیه باورهای صادق باشد که با دیدگاه سنتی که علم را مستلزم یا مساوی با یقین دانسته، متفاوت است. منظور از غیرقابل‌حذف بودن، جایگزین نداشتن منبع معرفتی است و مراد از نسبت، بررسی رابطۀ طولی یا عرضی میان آنها است. مجموعه‌ای از باورهای صادق اهل‌البیت در قالب قول یا فعل، اظهار شده است که ما آنها را مبنای معرفت قرار می‌دهیم. در انتقال از قول و فعل به معارف دو پیچیدگی‌مهم وجود دارد نخست، وجه صدور و جهت دیگر وجوه کلام است که در علوم قرآنی وجوه و نظایر نامیده می­شود. منظور از عقل، مجموعه قوای ادراکی و عمومی بشر است که دو محدودیت مهم در حوزۀ اخلاق و شناخت الهیات دارد. در بیان رابطه پیش­گفته ایشان معتقد است نسبت عقل و وحی هم طولی و هم عرضی است. مهمترین امتیازات انحصاری قرآن و حدیث، همان محدودیت‌های عقل است. همچنین نسبت مرجعیت اهل‌البیت علیهم السلام با قرآن هم طولی و عرضی است. رابطۀ طولی است به این معنا که در برخی موارد، معارف اهل‌البیت علیهم السلام مستند به قرآن و تفسیر قرآن است و رابطۀ عرضی چون بخشی از معارف اهل‌البیت علیهم السلام از غیر قرآن و به‌طور مستقیم از خود آنان به دست آمده است.

این نشست به بیان مفهوم مرجعیت اهل بیت علیهم السلام و تعیین مصداق اهل بیت علیهم السلام اختصاص دارد. دکتر سبحانی با توضیح این مطلب که مرجعیت دارای سه لایه معنایی است، معتقد است مرجعیت اهل بیت علیهم السلام به معنای لایه سوم یعنی اعتبار مطلق و الزام مطلق است که این مفاهیم در روایات با حجیت، افتراض طاعت و عالم ربانی آمده است. وی پس از بیان مفهوم اهل بیت در قرآن از طریق حدیث ثقلین، حدیث سفینه و روایت خلفای اثنی‌عشر و تواتر آنها در منابع شیعه و اهل سنت به تعیین مصداق اهل بیت علیهم السلام می­پردازد.

دکتر رسول رضوی در این نشست با بیان تفکیک بحث جانشینی دنیوی و جانشینی معنوی اهل بیت علیهم السلام در سده اخیر معتقد است: بحث نخست، بحثی تاریخی است و از نظر عملی نزاع بر سر آن فایده‌ای ندارد اما بحث دوم مسئله‌ای تاریخی و کلامی است که امروزه نیز می‌تواند در حل مسائل و مشکلات و بحران‌های دینی راه‌گشا باشد. وی توضیح می­دهد وقتی از مرجعیت امام سخن گفته می‌شود، به این معناست که گفتار، کردار و تقریر او حجیت دارد و برای فهم و حل و اختلاف و داوری باید به او رجوع نمود یعنی سخن‌شان دلیل و برهان است؛ از این‌رو به طلب دلیل دیگر نیاز نیست. علاوه بر وجود ادله­ای از قرآن و روایات بر این مطلب، شواهد تاریخی نیز آن را تایید می­کند. از شواهد تاریخی آشکار بر این ادعا، رجوع خلفا به ائمه‌ علیهم السلام در مواقع و مواضع مختلف است. منظور از علم در مرجعیت علمی، مطلق دانش و آگاهی است. برخی روایات نشان می‌دهد این مرجعیت تنها مختص علوم دینی نیست بلکه حتی در حوزۀ علوم تجربی، جهان‌شناسی و کیهان‌شناختی نیز جاری است.

این نشست، درباره مرجعیت اهل بیت علیهم السلام در سیاست است. دکتر ارسطا سیاست را در لغت به معنای تدبیر امور و در اصطلاح به معنای جریان قدرت در جامعه تعریف می­کند. ایشان با استفاده از سخنان امیرالمومنین; در نهج­البلاغه قوام هر جامعه را‌ به وجود دو طبقه حاکمان و فرمانبران و رابطه میان این دو طبقه را جریان قدرت می­داند. بر اساس تعالیم و آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام درباره سیاست، حقانیت قدرت، وقتی است که در راستای تأمین مصالح عمومی به کار گرفته شود. همچنین حاکم جامعه اسلامی باید از سه ویژگی ورع، حلم وحسن ولایت برخوردار باشد. به اعتقاد دکتر ارسطا این نگاه جدید به سیاست در نظام­ها و نظریه­های سیاسی بی­سابقه است. از دستاوردهای چنین سیاستی عدالت است. ایشان براساس سفارش حضرت علی; به مالک اشتر مبنی بر رعایت طبقه ضعیف، معتقد است تامین عدالت به عدم نگاه یکسان به طبقات و سطوح مختلف مردم است که امروزه در اصطلاح‌شناسی حقوق تحت‌ عنوان تبعیض مثبت شناخته می‌شود.

موضوع این کتاب، بحث دربارة مسائل متعدد اسلام است. کتاب حاضر، در قالب پرسش و پاسخ تدوین گردیده و مجموعه‌ای از سخنان نگارنده در طول سیزده شب نخست ماه محرّم سال 1341ه.ق است. در کتاب به سی ‌و سه سؤال دربارة اسلام، اصول شیعه، امام و قیامت امام حسین(ع) با هدف آشنایی مخاطب با اصول اسلام و تشیع پاسخ داده شده است. از جمله موضوعات محوری پرسش‌های مطرح شده در کتاب می‌توان به این موارد اشاره کرد: تقلید در اعتقادات؛ شب قدر؛ چرایی ذکر نشدن نام امیرالمؤمنین و فرزندانشان(ع) در کتاب خدا؛ عزاداری امام حسین(ع)؛ نحوة عزاداری بر امام حسین(ع)؛ نفرین نمودن بر سادات؛ روش‌های مختلف در تتبّع قرآنی و گناه سادات. ویژگی شاخص کتاب، علاوه بر پاسخ‌گویی بر پرسش‌های مذهبی جوانان، متن ساده و روان، استفاده از منابع دینی و تعیین تاریخ پرسش و پاسخ است.