جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار، تاریخ کلام شیعه را با نگاهی میراث‌شناسانه بررسی می‌کند. میراث کلامی را می‌توان از سه منظر قالب، سبک و محتوا بررسی کرد. وقتی از این سه منظر، نگاهی از فراز به تاریخ کلام شیعه می‌افکنیم، می‌توانیم آن را به چهار دوره کلی تاسیس، رقابت با فلسفه، فلسفی شدن و دوره معاصر تقسیم کنیم. دوره تأسیس، خود دارای سه دوره فرعی پیدایش، نظریه‌پردازی و جامع‌نگری است. می‌توان با نگاهی گونه‌شناسانه، میراث کلامی هر مرحله را در دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد در ادامه با بیان اینکه بخش عظیمی از میراث کلامی مربوط به دوره نظریه‌پردازی، مفقود شده به عوامل مثبت و منفیِ این فقدان اشاره، و امکان بازسازی میراث این مرحله را بررسی می‌کند.

۱۳۲۰: تولد ۱۳۴۰: فوت جد علّامه امینى، مولى نجف قلى امین الشرع (تولد: ۱۲۵۷) ۱۳۴۰: استنساخ کتاب سلیم بن قیس کوفى (ف ۶۳) ۱۳۴۵: وفات سید محمدباقر فیروزآبادى، استاد علّامه امینى در نجف‏ ۱۳۴۶: وفات سید ابوتراب خوانسارى، استاد علّامه امینى در نجف‏ ۱۳۴۶: استنساخ کتاب‏هاى زیر: ـ کتاب الحسین بن عثمان بن شریک (ف. ۶۰) ـ کتاب الزهد، حسین بن سعید اهوازى (ف. ۶۱) ـ کتاب أبى سعید عباد العصفری (ف. ۶۰) ـ کتاب جعفر بن محمّد الحضرمی (ف. ۶۱) ـ کتاب خلّاد السندی (ف. ۶۲) ـ کتاب زید النرسی (ف ۶۲) ـ کتاب عبد الله بن یحیى الکاهلی (ف ۶۳) ـ کتاب عبد الملک بن حکیم (ف ۶۳) ـ کتاب عاصم بن حمید (ف. ۶۳) ـ کتاب مثنّى بن ولید الحنّاط (ف. ۶۵) ـ کتاب محمّد بن المثنّى الحضرمی (ف. ۶۶) ـ مختصر أصل علاء بن رزین (ف ۶۹) ـ مسائل علی بن جعفر (ف. ۷۱) ـ نوادر علی بن أسباط (ف. ۸۶) ـ الأخبار المسلسلات، جعفر بن أحمد قمى (ف ۹۶) ـ الأربعون حدیثاً فی مناقب أمیر المؤمنین علیه السلام، ابن أبى الفوارس (ف. ۱۰۰) ـ أصل زید الزرّاد (ف ۱۰۵) ـ تزویج أمیرالمؤمنین علیه السلام ابنته من عمر بن الخطّاب، شریف مرتضى (ف. ۱۶۵) ـ مقتضب الأثر، ابن عیاش جوهرى (ف. ۱۸۸) ۱۳۴۷: استنساخ کتاب‏هاى زیر: ـ المزار، محمّد بن المشهدى (ف. ۶۱) ـ المجالس، شیخ مفید (ف. ۶۸) ـ نوادر الأثر أنّ علیّاً خیر البشر، جعفر بن احمد قمى (ف. ۸۶) ـ الأنوار الباهره فی انتصار العتره الطاهره، ابن طاووس (ف. ۱۱۰) ـ خصائص الأئمّه، شریف رضى (ف. ۱۲۹) ۱۳۵۰: دهم رمضان، اجازه روایى میرزا محمدعلى اردوبادى به علّامه امینى‏ ۱۳۵۳: محرم، اجازه روایى آقابزرگ تهرانى به علّامه امینى‏ ۱۳۵۳: استنساخ صفات الشیعه شیخ صدوق (ف ۱۴۸) ۱۳۵۴: درگذشت میرزا على ایروانى، استاد علّامه امینى در نجف‏ ۱۳۵۵: چاپ کتاب شهداء الفضیله در نجف‏ ۱۳۵۵: نخستین سفر حج‏ ۱۳۵۵: درگذشت شیخ عبدالکریم حائرى، شیخِ اجازه علّامه امینى‏ ۱۳۵۵: درگذشت میرزا محمدحسین نائینى، شیخِ اجازه علّامه امینى‏ ۱۳۵۵: ۱۸ ربیع الأول، درگذشت میرزا على شیرازى، شیخِ اجازه علّامه امینى‏ ۱۳۵۶: چاپ کامل الزیارات به تحقیق علّامه امینى‏ ۱۳۵۸: جمادى الأولى، اجازه روایى میرزا یحیى خویى به علّامه امینى ۱۳۵۸: درگذشت میرزا ابوالحسن مشکینى، استاد علّامه امینى در نجف‏ ۱۳۶۰: ۱۶ ذى القعده، درگذشت شیخ حسین توتونچى، استاد علّامه امینى در تبریز ۱۳۶۱: درگذشت شیخ محمدحسین اصفهانى، شیخ اجازه علّامه امینى‏ ۱۳۶۲: چاپ کتاب أدب الزائر در نجف‏ ۱۳۶۳: ۱۸ جمادى الاولى، درگذشت سید محمّد مولانا، استاد علّامه امینى در تبریز ۱۳۶۴: استنساخ کتاب‏هاى: ـ المناقب المائه، ابن شاذان (ف ۸۴) ـ إیضاح دفائن النواصب، ابن شاذان (ف. ۱۱۱) ـ الطرف، ابن طاووس (ف. ۱۴۸) ۱۳۶۴: نخستین چاپ الغدیر در نجف، در ۹ جلد، که تا سال ۱۳۷۱ ادامه یافت. ۱۳۶۴: درگذشت شیخ یحیى خویى شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۶۵: ۱۲ ذى القعده، نامه پادشاه اردن، ملک عبدالله، درباره الغدیر. ۱۳۶۵: درگذشت سید ابوالحسن اصفهانى، شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۶۵: ماه رمضان، سفر از نجف به کرمانشاه و خراسان. ۱۳۶۵: انتشار مقاله على‏ ضفاف الغدیر، نوشته محمود غنیم، در: الکتاب (چاپ قاهره)، ش ۷، جمادى الأولى ۱۳۶۵، ص ۱۲۷ ـ ۱۲۹٫ ۱۳۶۶: انتشار یادداشت درباره الغدیر، در: الکتاب (چاپ قاهره)، ش ۷، ربیع الآخر ۱۳۶۶، ص ۸۰۴ ـ ۸۰۵٫ ۱۳۶۶: ۱۴ ربیع الاول، درگذشت سید حسین طباطبائى قمى، شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۶۷: ۱۳ ربیع الآخر، مقاله محمدعلى حیدرى درباره الغدیر. ۱۳۶۷: ذى الحجّه، مقاله عبد الفتاح عبد المقصود درباره الغدیر. ۱۳۶۷: ۱۹ ذى القعده، مقاله پولس سلامه درباره الغدیر. ۱۳۶۸: ۱۴ ذى الحجه، یادداشت سید عبدالحسین شرف الدین درباره الغدیر. ۱۳۶۹: ۱۱ ماه رمضان، یادداشت سید محمّد صدر درباره الغدیر. ۱۳۶۹: ۱۱ شعبان، چاپ قصیده محمّد عبد الغنى حسن مصرى، در تقریظ الغدیر، در مجله مصرى الرساله، سال ۱۸، شماره ۸۸۲٫ ۱۳۷۰: ۲۹ ربیع الاول، درگذشت پدرش میرزا احمد امینى، در تهران (تولد: ۱۲۸۷، تبریز). ۱۳۷۰: ۵ ربیع الاول، یادداشت محمّد سعید دحدوح درباره الغدیر. ۱۳۷۰: ۱۹ محرم، نشر قصیده ۸۵ بیتى سید محمّد هاشمى درباره الغدیر در مجله البیان چاپ نجف، شماره ۸۰، سال ۴٫ ۱۳۷۰: ششم جمادى الآخره، یادداشت سید حسین حمامى درباره الغدیر. ۱۳۷۰: هشتم شوال، یادداشت محمّد نجیب زهر الدین عاملى، درباره الغدیر. ۱۳۷۰: دهم ماه رمضان، یادداشت سلمان عباس الدوّاح درباره الغدیر. ۱۳۷۱: ۲۴ ماه رمضان، یادداشت شیخ مرتضى آل یاسین درباره الغدیر. ۱۳۷۱: ۲۸ محرم، یادداشت سید حسین موسوى هندى درباره الغدیر. ۱۳۷۱: شعبان، انتشار یادداشت عادل غضبان در مجله الکتاب، چاپ مصر، سال ۷، ش ۵، ص ۶۰۷ ـ ۶۰۸٫ ۱۳۷۱: دوم ماه رمضان، تقریظ شیخ آقابزرگ تهرانى بر الغدیر. ۱۳۷۲: انتشار یادداشتى درباره الغدیر، در مجله الکتاب، چاپ مصر، ش ۹، صفر ۱۳۷۲، ص ۱۱۳۴٫ ۱۳۷۲: هفتم ربیع الاول، مقاله محمّد عبد الغنى حسن درباره الغدیر با عنوان فی ظلال الغدیر. ۱۳۷۲: نخستین چاپ الغدیر در تهران، از سوى دار الکتب الإسلامیه، در ۱۱ جلد، که اضافاتى از علّامه امینى دارد. این کتاب بر اساس همین چاپ، در سال‏هاى ۱۳۸۷ و ۱۴۰۳ و ۱۳۹۶ بار دیگر منتشر شد. ۱۳۷۲: چهارم ربیع الآخر، مقاله محمّد سعید دحدوح درباره الغدیر. ۱۳۷۲: ۲۴ ربیع الآخر، یادداشت سید صدر الدین صدر درباره الغدیر. ۱۳۷۳: ۲۵ ربیع الآخر، مقاله محمدسعید عرفى درباره الغدیر. ۱۳۷۳: ۱۸ محرم، مقاله عبدالرحمن کیالى درباره الغدیر. ۱۳۷۳: آغاز انتشار صحیفه المکتبه، که سه شماره آن تا سال ۱۳۷۵ متشر شد. ۱۳۷۳: اول جمادى الآخره، یادداشت سید محمّد شیرازى درباره الغدیر. ۱۳۷۳: ۱۵ ذى القعده، درگذشت شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۷۳: درگذشت شیخ على زاهد قمى، شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۷۳: اول جمادى الاولى، نخستین مرحله تأسیس کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف (مطابق با ۱۹۵۸ م.) ۱۳۷۵: دومین سفر حج. ۱۳۷۵: ۱۵ شعبان، یادداشت سید على فانى اصفهانى درباره الغدیر. ۱۳۷۵: ۱۵ شعبان، یادداشت سید محمدعلى قاضى طباطبایى درباره الغدیر. ۱۳۷۵: ۱۳ ربیع الاول، یادداشت علاءالدین خروفه درباره الغدیر. ۱۳۷۵: ۲۰ ربیع الآخر، یادداشت محمّد تیسیر المخزومى الشامى درباره الغدیر. ۱۳۷۶: سفر به اصفهان و اقامت یک ماهه. ۱۳۷۶: انتشار کتاب یک ماه در اصفهان نوشته فرهنگ نخعى، گزارشى از سفر علّامه امینى به اصفهان. ۱۳۷۶: دومین مرحله تأسیس کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف. ۱۳۷۶: برپایى مجلس نکوداشت علّامه امینى، توسط جمعیه الرابطه الأدبیّه در نجف، با سخنرانى توفیق الفکیکی. ۱۳۷۶: درگذشت سید مرتضى خسروشاهى، استاد علّامه امینى در تبریز. ۱۳۷۸: انتشار مقاله علّامه امینى و احمد امین، نوشته مرتضى مدرسى چهاردهى، در: ارمغان (چاپ تهران)، دوره ۲۷، ش ۳ (خرداد ۱۳۳۷ شمسى)، ص ۱۲۱ ـ ۱۲۴٫ ۱۳۷۹: ۲۷ ماه رمضان، یادداشت سید محمدجواد طباطبایى تبریزى درباره کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام. ۱۳۷۹: ۱۸ ذى الحجّه، افتتاح رسمى کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف. ۱۳۸۰: ۲۵ محرم، یادداشت شیخ محمدرضا شبیبى درباره کتابخانه. ۱۳۸۰: ۱۳ ذى القعده، یادداشت دکتر عبدالمجید حکیم درباره کتابخانه. ۱۳۸۰: اول جمادى الآخره، یادداشت عبدالمجید الانصارى درباره کتابخانه. ۱۳۸۰: درگذشت میرزا محمدعلى اردوبادى، شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۸۰: سفر به هند و اقامت چهار ماهه (۲۴ شعبان تا ۲۵ ذى الحجّه)، و تألیف جلد اول ثمرات الأسفار. ۱۳۸۰: استنساخ کتابهاى: ـ المختصر من کتاب الموافقه لابن السمّان، زمخشرى (ف. ۷۰) ـ مفتاح النجا، بدخشى (ف. ۷۸) ـ مناقب، ابن مغازلى (ف. ۸۴) ـ الإشاره إلى‏ سیره المصطفى، علاءالدین بن قلیچ مغلطاى (ف ۱۰۴) ـ ثمرات الأسفار إلى الأقطار، ج ۱، (ف. ۱۲۰) ۱۳۸۰: سوم شوال، ارسال گزارشى از سفر هند به آیه الله سید شهاب الدین مرعشى نجفى. ۱۳۸۱: ۲۹ ذى الحجّه، یادداشت دکتر مصطفى جواد درباره کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام. ۱۳۸۱: استنساخ الصراط السویّ، محمود بن محمّد شیخانى (ف. ۱۴۷). ۱۳۸۱: یادداشت دکتر صلاح الدین منجّد درباره کتابخانه. ۱۳۸۱: ۲۹ ذى الحجّه، یادداشت سالم الآلوسى درباره کتابخانه. ۱۳۸۳: انتشار بیلان ده ساله کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام، با عنوان تلک عشرهٌ کامله. ۱۳۸۳: ارسال نامه از لندن به سید محمدهادى میلانى. ۱۳۸۴: سفر به سوریه، اقامت چهار ماهه و تألیف جلد دوم ثمرات الأسفار. ۱۳۸۴: چاپ کتاب سیرتنا وسنتنا در نجف. ۱۳۸۵: ۴ ربیع الاول، یادداشت عبدالله القلقیلى مفتىِ اردن، عبد الاحد محمّد نماینده الأزهر، و محمّد متمول رئیس دفتر شیخِ الأزهر، درباره کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام. ۱۳۸۵: ۴ ربیع الاول، یادداشت محمّد أسد شهاب درباره کتابخانه. ۱۳۸۵: استنساخ روضه الفردوس، على بن شهاب الدین همدانى (ف. ۱۳۵). ۱۳۸۵: نامه به حاج حسین شاکرى درباره امور کتابخانه. ۱۳۸۷: یادداشت رودى کریز، دانشمند آلمانى، درباره کتابخانه. ۱۳۸۷: انتشار یادداشتى درباره الغدیر، در: أجوبه المسائل الدینیّه (چاپ کربلا)، ش ۱۲ (ذی الحجه ۱۳۸۷)، ص ۳۵۳ ـ ۳۶۰٫ ۱۳۸۷: ۲۳ جمادى الاولى، ارسال نامه به سید محمدهادى میلانی. ۱۳۸۸: سفر ۲۵ روزه به ترکیه. ۱۳۸۸: اول محرم، یادداشت شوقى ضیف، استاد مصرى، درباره کتابخانه. ۱۳۸۸: انتشار مقاله دانشمندى فداکار عبدالحسین امینى، نوشته محمدرضا حکیمى، در: آرش، ش ۱۹ (اسفند ۱۳۴۷ شمسى)، ص ۹۴ ـ ۹۶٫ ۱۳۸۸: چهارم ربیع الاول، ارسال نامه به سید محمدهادى میلانى. ۱۳۸۹: درگذشت شیخ آقابزرگ تهرانى، شیخ اجازه علّامه امینى. ۱۳۸۹: ۱۸ رجب، یادداشت اخلاقى علّامه امینى براى میرزا ابوالقاسم حکیم باشى. ۱۳۹۰: ۲۸ ربیع الآخر، درگذشت علّامه امینى در تهران، و دفن در محل کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف. ۱۳۹۰: قصیده سید محمدمهدى خرسان در رثاى علّامه امینى. ۱۳۹۰: انتشار یادداشت رحلتِ یک مجاهدِ بزرگ، در: مکتب اسلام (چاپ قم)، سال ۱۱، ش ۸ (مرداد ۱۳۴۹ شمسى)، ص ۱۴ ـ ۱۶٫ ۱۳۹۰: انتشار مقاله نکاتى تازه درباره مکتبه الإمام أمیرالمؤمنین علیه السلام، در: مکتب اسلام، سال ۱۱، ش ۱۰ (مهر ۱۳۴۹ شمسى)، ص ۶۰ ـ ۶۲٫ ۱۳۹۰: ۲۷ جمادى الاولى، سرودن قصیده «هذا أبی» توسط محمدهادى امینى، فرزند علّامه. ۱۳۹۰: شعبان، نشر قصیده خضر عباس الصالحى در رثاى امینى، در مجله العرفان، مجلد ۵۸، ج ۶، ص ۷۴۴٫ ۱۳۹۰:قصیده حسن طراد در رثاى علّامه امینى

«أبهى المراد في شرح كتاب مؤتمر علماء بغداد»، تأليف مقاتل بن عطيه از علماى قرن پنجم است كه توسط شيخ محمد جميل حمود در سال 1423 ق شرح و تحقيق شده است كه پيرامون امامت و خلافت و اين كه تشيع بدعتى در اديان نيست، بلكه دين رسول اكرم (ص) است كه در خلال يك مناظره تاريخى در عهد ملك‏شاه سلجوقى و وزيرش خواجه نظام ‏الملك قرن پنجم بين علماى اهل تسنن و تشيع صورت گرفته، بيان شده است. كتاب؛ شامل مباحث علمى است كه با تحقيق و دقت و دورى از سليقه شخصى و منازعات سياسى و تعصبات مذهبى تدوين گشته است و تصوير واضحى از دين به خواننده ارائه مى ‏دهد.

بحث حول الإمامة، گفتگو و مصاحبه‎ای با سید کمال حیدری پیرامون مباحث مروبط به امامت است که توسط جوادعلی کسار انجام گرفته و به قلم وی، به رشته تحریر درآمده است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در بیست بخش تحت عنوان «حوار» (گفتگو)، تنظیم شده است. ازآنجاکه مطالب کتاب مربوط به مصاحبه رادیویی با سید کمال حیدری می‎باشد، لذا نویسنده تلاش فراوانی نموده تا مطالب و مباحث گفتاری را به سبک مطالب نوشتاری درآورده و در این راه اقداماتی انجام داده است، که از جمله آنها عبارتند از: حذف مکررات و اضافه برخی فقرات؛ تنظیم و تقطیع نصوص؛ قسمت‎بندی مطالب و قرار دادن مطالب تحت یک موضوع در کنار هم؛ استفاده از صیاغ پرسش و پاسخ؛ اضافه کردن عناوین فرعی و درج خلاصه مطالب در انتهای هر گفتگو؛ تنظیم کتاب بر اقسام، فصول و فقرات؛ استخراج آیات؛ اشاره به مصادر و...

بسم الله الرحمن الرحیم در چهار سال قبل شاید کمی بیشتر این بنده دعوت شدم به مجلسی که تشکیل آن مجلس براي مذاکرات مذهبی و بیان اختلافات دینی بود: این محضر مرکب بود از عدهاي بهائی و چند نفر مسلمان. مبلغ بهائی در این محضر موسوم بود به علیمالسلام. در حدود بیست جلسه متوالیا بین بنده و این مبلغ بهائی مذاکراتی شد ولی براي هیچ یک از طرفین نتیجه حاصل نشد. ازآن تاریخ اغلب مایل بودم که این رشته بحث ناتمام را روزي تمام کنم. تا در سنهي هزار و سیصد و پنجاه و دو که مشغول نگارش این یادداشتها هستم حسن تصاف مرا با یک نفر از محترمین این فرقه که سابقا هم خدمتشان ارادت داشتم در مجلسی جمع نمود. این مجلس بر سبیل پیش آمد مذاکرات سبب شد که در نقطهي دیگري نیز جلساتی تشکیل گردد. افرادي که اغلب در این جلسات حضور داشتند مرکب از چهار نفر بود. از وقتی که به من اعلام شد که به چنین مجلسی ورود خواهم نمود تمام سعی و کوشش بنده این بود که خود را طوري مهیا نمایم که در آن مجلس از هر گونه اغراض شخصی خالی بوده و فقط براي کشف حقیقت ورود نمایم خالق بشر را شاهد میگیرم که موقع ورود در این مجلس که نمیدانم [ صفحه 4] مذاکرات به نفع کدامیک از طرفین و در چند جلسه خاتمه پیدا نموده و بالاخره به کجا خواهد کشید ابدا مقصودي ندارم. امید است که هر کس در این اوراق نظر فرماید خالی از تعصب بوده و از مکالمه بین دو نفر که قطعا یک طرفش بیغرض است استفاده نماید. (من نمیدانم شاید طرف من هم بیغرض بوده و براي خدا حرف میزده است) تذکر دیگر آنکه من پس از نوشتن این اوراق با همین عباراتی که خوانندهي محترم مطالعه میکند در حضور مناظر بهائی خود قسمتی از این یادداشتها را قرائت نموده که مضمون بیانات ایشان و عرایض اینجانب بیکم و زیاد در این اوراق جمعآوري شده باشد نه آنکه از روي مطالعه و نظریات شخصی از قول ایشان یا خودم در موقع تحریر چیزي زیاد نموده و یا کم کرده باشم فقط آیات و اقوال علما که در موقع مذاکره بطور اشاره ذکر کرده بودم بعدا در موقع کتابت از روي کتب مستنده تا حدي مشروحتر نگارش یافت.

کتاب حاضر که ترجمه آقای نظام الدین احمد غفاری مازندرانی بر «الاحتجاج» می باشد سلیس نبوده و به نثر قدیمى نگاشته شده است. در ضمن وى بر این ترجمه اضافاتى از مقدمه و فهارس، ایجاد نکرده و فقط به ترجمه متن کتاب پرداخته است. تنها کارى که انجام داده است، کتاب دو جلدى احتجاج را در چهار جلد ترجمه نموده است. «الاحتجاج»، تألیف ابومنصور احمد بن على بن ابى طالب طبرسى، از علماى قرن ششم هجرى است. این کتاب در موضوع بحث ‌ها و مناظرات معصومین (ع) و بزرگان دین با مخالفان، در موضوعات مختلف دینى مى ‌باشد.