جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم، معجزه پیامبر اسلام(ص) و تحدی به آن در آیات متعددی آمده است؛ لکن اندیشمندان در وجوه کیفی و کمی تحدی دچار اختلاف گشته‌اند. پژوهش حاضر در پاسخ به پرسش حکمت موجود در تفاوت مضمون آیات تحدی، با روش توصیفی – تحلیلی به نگارش درآمده است. بعد از نقل و تحلیل انگار‌ه‌های موجود، با بازخوانی آیات تحدی و با تأکید بر سیاق که از ابزارهای شناخته‌شده درک معنا در فهم قرآن است، مشخص گردید: 1. در سوره اسراء تحدی صورت نگرفته است؛ 2. تحدی در سوره یونس با یک سوره از حیث تبیین مجملات کتب آسمانی دیگر است؛ 3. تحدی در سوره هود تکرار بدون اختلاف اخبار گذشتگان در سبک‌ها و سور مختلف است ؛ 4. تحدی در سوره طور تکرار مطالبی است که تلاوت آن نه تنها ملالت نیاورده، بلکه هم سبب لرزش قلوب و هم آرامش دلهای اهل ایمان گردد؛ 5. تحدی در سوره بقره با سوره‌ای است که در عین انزال تدریجی آن، مطالب آن مؤید یکدیگر و بدون هیچ تناقضی است؛ آن هم از فردی امی و بالآخره 6. تحدی در سوره قصص تحدی با کتابی مشتمل بر عقاید، احکام و اخلاقیاتی است که موجب هدایت بشر در دنیا و آخرت گردد. نظر مختار افزون بر آنکه با سیاق آیات هماهنگ است، چالش‌های موجود منطق تنزلی را نداشته و با روایات ترتیب نزول نیز قابل جمع می‌باشد.

آیا شهادت مطلوب امام حسین (ع) در نهضت او بوده است، یعنی آن حضرت به دنبال شهادت بوده است؟ برخی اندیشه‌وران بر آن رفته‌اند که آن حضرت شهادت را به مثابه روش و وسیله‌ای برای هدف خود اختیار کرده است. ایشان مدعی شده است که این دیدگاه نظریه جدید و بدیعی است. این نوشتار نشان می‌دهد که این سخن بدیع و جدید نیست و افراد متعددی آن را بیان کرده و همه شهادت را به‌منزلۀ هدف میانی آن حضرت شمرده‌اند. همچنین اصل این سخن که آن حضرت در پی شهادت بوده است معقول و مشروع نیست و نمی‌توان از آن دفاع کرد. ادله متعددی بر ضد این نظریه وجود دارد. همچنین شواهد تاریخی متعددی این نظریه را رد می‌کنند. علاوه بر این، این نظریه با بسیاری از سخنان و اقدامات آن حضرت سازگاری ندارد. پس این نظریه که شهادت، مطلوب امام حسین بوده و برای رسیدن به آن خروج کرده، هرگز قابل پذیرش و دفاع نیست.

در مباحث کلامی پیرامون معجزات نبی‌ّ‌اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)به‌طور کلی دو دیدگاه وجود دارد که گروهی قائل به داشتن معجزات برای آن ‌حضرت و دسته دوم انحصار در قرآن‌کریم را قائلند. به این لحاظ در تفسیر آیات ابتدایی سوره قمر و جریان انشقاق‌قمر، گروه دوم معتقدند که انشقاقی در ماه صورت نگرفته و در آینده و نزدیک قیامت این اتفاق صورت می‌پذیرد و آن‌‌ حضرت به غیر از قرآن‌کریم معجزه‌ی دیگری نداشته است. در این مقاله دلایل تفسیری دسته دوم با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده و مشخص می‌گردد که نظرات این دسته با سایر آیات قرآن‌کریم ناهماهنگی دارد و نیز از لوازم عقلی پذیرش این رأی بی‌اعتبار شدن باب‌های اعجاز نبیّ‌اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)در کتب حدیثی و ایجاد شبهه در روایات مهدویت می‌باشد.

این مقاله با هدف واکاوی آرای دکارت و دلالت های آن در حوزه آموزش و پرورش صورت گرفته است. در مجموع با بهره گیری از موتورهای جستجو و سایت های اینترنتی گوگل اسکولار، سیویلیکا، مگ ایران، نورمگز، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(SID)، ایرانداک با استفاده از کلید واژه های اصلی این تحقیق شامل؛ دکارت، آرای تربیتی، آموزش و پرورش و دلالت های تربیتی بررسی های لازم صورت گرفت. جامعه مورد مطالعه این پژوهش تعداد ۳۶ مقاله، کتاب و گزارش پژوهشی وارد مطالعه مروری شدند که با روش نمونه گیری هدفمند تعداد ۱۳ مورد، گزینش نهایی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از مجموع اطلاعات بدست آمده بعد از حذف موارد تکراری و ادغام برخی موارد، یافته های ارائه شده در بخش نتایج حاصل گردید. مطالعه این منابع نشان داد که آرای تربیتی این فیلسوف و اندیشمند برجسته، تاثیر بنیادین بر تفکر و نگرش مردم جهان و داشته است و قابلیت تطبیق با اهداف و اصول تربیتی کنونی را دارند. با توجه به ضرورت استفاده از اندیشه ها و مسائل تربیتی معاصر و کهن و استفاده از آن در برنامه های عملیاتی و اجرایی مدارس، باید از تجارب ارزنده تعلیم و تربیت در سطح جهان بهره گرفت و در جهت بومی سازی اهداف و برنامه ها با توجه به اسناد بالادستی اقدامات لازم صورت گیرد.

مقاله حاضر با روش توصیفی درصدد مقایسه دیدگاه های تربیتی و اخلاقی دو متفکر بزرگ قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی یعنی روسو و هربارت می باشد و قصد دارد وجوه افتراق و اشتراک دیدگاه های آنها درباره تربیت و اخلاق را بررسی نماید. یکی از دلایل مقایسه این دو دیدگاه این است که آرای تربیتی روسو بر نظریه تربیتی هربارت تأثیر گذاشته است. نتیجه این بررسی نشان می دهد روسو هدف غایی و نهایی تربیت را "انطباق و هماهنگی کامل با طبیعت" می داند ولی هربارت هدف نهایی تعلیم و تربیت را "تشکیل شخصیت یا منش" تصور می کند. اصول تربیت از دیدگاه روسو عبارتند از: اصلاح اجتماع بدون اصلاح روش تربیتی میسر نیست. آموزش و پرورش صحیح باید بر روان شناسی تجربی و شناخت خصوصیات روانی دوران کودکی مبتنی باشد. باید از تحمیل سلیقه مربی به عنوان بزرگسال به کودک خودداری شود. به جای روش لفظی و کتابی، روش های شهودی و عملی را به کار برد. مربی باید نیازهای حقیقی طبیعت را پرورش دهد و تلون کودک را به صورت نگرش خلاق درآورد. به نظر هربارت نیز تعلیم باید محسوس، مداوم، ترقی دهنده و مربوط به زندگی، و متناسب با مرحله رشد کودک و سابقه ذهنی و علاقه او باشد. روسو معتقد است اخلاق برترین جنبه انسان است و انسان کامل را کسی می داند که دارای فضائل اخلاقی باشد. برای هربارت نیز هدف آموزش، اخلاق است و نظام تربیتی هربارت در اخلاق پایان می پذیرد.

در تقریر‌سینوی از برهان امکان و وجوب با تکیۀ بر بداهت ثبوت واقعیت و امتناع اجتماع نقیضین و براساس خصیصۀ امکانیِ واقعیت خارجی، از وجود واجب رفع تردید می‌گردد.کانت با توجه به خوانش لایب نیتس از این برهان بیان می‌‌‌ نماید ‌که صرف تردید در قضایای ناظر به واقع و ممکن بودن ایشان ، موجب تثبیت واجب نمی‌شود ؛ چرا که در وجود واجب نیز همین تردید جاری است. هم‌چنین با توجه به میادیء فلسفۀ کانت از آن جا که تردید در تمام قضایای واقع نما جایز است، نمی‌توان گزارۀ قطعی‌‌ای را پایه برای اثبات واجب قرار داد و چون وجود ، وجوب ، امکان و علیت بیان‌گر نسب قضایا هستند ؛ لذا سخن از امکان خارجی و اثبات وجود واجب در بستر جریان علیت ، کلامی ناصواب است. در این مقاله قصد داریم با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی به نقد این اشکالات پرداخته و بیان نماییم که در تقریر سینوی، اولاً مراد از امکان ، ضروری الوجود نبودنِ واقعیت خارجی است ، نه جواز تردید در قضایای واقع نما. ثانیاً اصل ثبوت واقعیت و امتناع اجتماع نقیضین به عنوان دو گزاره واقع نما و یقینی پایه برهان قرار گرفته‌اند . هم‌چنین بر اساس این تقریر وجود ، وجوب ، امکان علاوه بر نسب موجود در قضایا ، می‌توانند از مصادیق خارجی بهره‌مند باشند. لذا تفسیر این مفاهیم به نسب موجود در قضایا از باب سرایت حکم یکی از مصادیق به مفهوم می باشد.

یکی از مباحث ضروری و مورد نظر جامعه امروز بحث مهدویت است و از جمله سوالات در این باره این است که با توجه به اینکه امام زمان در غیبت به سر می برد چه کارکرد و فایده‌ای برای مردم دارد؟ از آنجایی که این سوال ذهن خیلی از افراد مخصوصاً جوانان را به خود مشغول کرده است بحث و بررسی و تحلیل در این زمینه می‌تواند آثار مفیدی به دنبال داشته باشد. این تحقیق در پردازش و تدوین، توصیفی و تحلیلی و در جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با فیش برداری بوده است و در آخر به این نتیجه رسیده که وجود امام زمان (عج) در عصر غیبت کارکرد و فوایدی در عالم تکوین هم در نقش فاعلی و هم غایی و در عالم تشریع لطف بودن امام، حفظ شریعت، هدایت باطنی، عنایت‌های ویژه و ... می‌باشد.

بررسی نقش جریان‌های سیاسی مدعی مهدویت می‌تواند به مشخص کردن مجعولات واردشده از سوی سیاسیون به روایات مهدوی کمک کند و به پالایش هرچه بیشتر روایات این حوزه بیانجامد. ازجمله دلایل رویکرد سیاسیون به مهدویت، ظرفیت این بحث در پیشبرد اهداف‌شان است. با این توضیح که مفاهیم و معارفی در مهدویت مطرح می‌شود که توسل به آن‌ها می‌توانست برای سیاسیون کارآمد باشد. ظرفیت خاص برخی مفاهیم مهدویت مانند «کارکرد سیاسی برخی القاب مرتبط با مهدویت»، «نظریه دولت متصله» و «قابلیت خاص بحث نشانه‌های ظهور» مهم‌ترین دلایل رویکرد این جریان‌ها به حوزه مهدویت می‌باشد. مطالعه حاضر با رویکرد تحلیلی- توصیفی، به دنبال ردیابی و گونه‌شناسی روایاتی است که توسط جریان‌های سیاسی در حوزه مهدویت جعل یا تحریف شده است و هم‌چنین نگاهی دارد به دلایل رویکرد جریان‌های سیاسی به حوزۀ مهدویت. یافته‌های این مطالعه بیانگر وجود گونه‌های متعددی از جعل و تحریف در روایات و معارف مهدوی است: 1.جعل در نام، نَسب و مصداق مهدی موعود؛ 2.جعل در ویژگی‌های جسمی مهدی موعود؛ 3.جعل در مکان ظهور؛ 4.جعل درزمینۀ دولت متصله و 5.جعل در مدح و ذم بلاد از گونه‌های مهم جعل و تحریف جریان‌های سیاسی در حوزه مهدویت است.

عوامل متعددی سبب گرایش متفکران دینی در معنای صفات ذاتی خداوند به الهیات سلبی شده است که می توان از آن ها با عنوان مبانی این الهیات نام برد. مهم ترین عامل، توحید و یگانگی ذات خداوند است. سه تفسیر آن یعنی نفی تشبیه، نفی شریک و نفی ترکیب سه مبنای مهم در گرایش به الهیات سلبی می باشد. تنزیه و نفی تشبیه سبب آن شد که برخی متفکران از الهیات سلبی دفاع نمایند. دومین مبنا آن است که نباید برای ذات خداوند شریک قائل شد و از این رو نظریه زیادت اشاعره که قول به تعدد قدما است، باطل می باشد. الهیات اثباتی با این نظریه ارتباط مستقیم دارد و لذا الهیات سلبی راهکار مناسبی برای دور ماندن از این آفت است. مبنای سوم بساطت و نفی ترکیب است. بر این اساس متفکرانی مانند قاضی سعید قمی نظریه عینیت را نپذیرفته و با نفی صفات به الهیات سلبی گرایش یافته اند. مبنای چهارم عدم تعقل صفات خداوند است که سبب شده است متکلمانی مانند علامه مجلسی با وجود پذیرش اصل صفت برای خداوند، قائل به الهیات سلبی شوند. پنجمین مبنا اشتراک لفظی وجود است که برخی از متکلمان را به سوی الهیات سلبی سوق داده است.

الاخبار الدخیلة یکی از آثار محمدتقی شوشتری است که با هدف نمایاندن روایات مجعول و محرَّف، در سه باب تنظیم شده است. باب سوم این اثر به نقد و بررسی دعاها اختصاص یافته است و شامل دو زیر مجموعه: «ادعیة محرَّفة» و «ادعیة موضوعة» است. در این بخش از کتاب، شوشتری به نقد ادعیه محرَّف و مجعول با بهره‌گیری از دلایل قرآنی، روایی، عقلی، لغوی و ادبی پرداخته است. با توجه به جایگاه سترگ دعا در هندسه معرفتی شیعه و نظر به لزوم ارزیابی دقیق و جامع نقدهای علامه شوشتری، این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، ادعیه تحریف یافته الاخبارالدخیلة را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج پژوهش از ناتمامی و نادرستی برخی نقدهای شوشتری حکایت دارد. چنان‌چه شوشتری جامع‌نگری و استفراغ وسع می‌داشت در ارائه دلایل قرآنی (توجه به مجموع آیات قرآن و سیاق آیات)، دلائل روایی (تشکیل خانواده حدیثی و دعائی)، استدلال عقلی (عنایت به تنوع تحلیل‌های عقلی)، آراء لغوی (بررسی مجموع دیدگاه‌های لغویان) و ادبی (دقت در وجوه مختلف نَحوی)؛ به تحریف در برخی فقرات دعاها حکم نمی‌راند. به علاوه حتی با فرض وجود تغییر و دگرگونی در نمونه‌های محل بحث، این تغییرات ناشی از تصحیف، نه تحریف، بوده و دلیل استواری بر رخ‌داد تحریف عامدانه در آن‌ها وجود ندارد.