جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله با عنوان «ادب در تعالیم قرآن» سعی بر آن شده که با استفاده و کمک از تفاسیر شریف و منابعی که در باب تدبر و تعقل در آیات نورانی الهی است جامعه عمل بپوشانیم. «ان شاءالله تعالی» این تحقیق در چهار فصل به بررسی«ادب در قرآن» پرداخته: در فصل اول می خوانیم، علمای اهل لغت برای«ادب» معانی مختلفی ذکر کردند همچون آداب دانی، سلوک، تربیت، آراستگی ظاهری، فروتنی، حیا و شکسته نفسی و غیره و در اصطلاح تلطیف روحی و شکوفایی فضایل اخلاقی انسان را می توان بر شمرد. با مطالعات و بررسی به نظر می رسد که اگر تربیت کردن توسط انسان و با برنامه نظام یافته ای تحقق یابد آن واژه را «تربیت» می نامند. اگر تحول از روزگار و حوادث تلخ و ناگوار ناشی باشد«ادب» می نامند. اخلاق هم در مورد صفاتی به کار می رود که به تدریج و در پی تکرار عملی حاصل شود به گونه ای که با استقرار آن حالت در نفس عمل به سهولت و بی درنگ انجام پذیرد. سؤال دیگر نسبی یا مطلق بودن ادب است، می دانیم که خوبی و بدی امری نسبی است یعنی معیار اساسی برای خوبی و بدی وجود ندارد برای شناختن خوبی و بدی باید در متن جامعه قرار گرفت تا بدانیم رفتار آن جامعه چه به ما می گوید، آداب و خاصیت تغییر پذیری دارد یعنی با خلق و خوها و نژادهای متفاوت تغییر می کند. نشست و برخاست و انس و معاشرت با افراد مؤدب خلق و خوی و رفتارمان را به زینت ادب می آراید. از لقمان حکیم در این باره پرسیدند: ادب از که آموختی؟ فرمود: از بی ادبان که هر چه از فعال ایشان در نظرم قبیح آمد از آن دوری کردم. در فصل دوم برخی از مصادیق ادب در رفتارهای فردی را به خواننده ارائه می دهند به طور مثال چگونگی و کیفیت راه رفتن و سخن گفتن. خداوند در قرآن فرموده: در راه رفتن و سخن گفتن اعتدال را رعایت نما و از صدای خود خواه که زشت ترین صداها صدای خران است. درست است که راه رفتن مسئله ساده ای است اما بیانگر حالات درونی و اخلاقی و احیاناً نشانه شخصیت انسان است. چرا که رو حیات در لابلای همه اعمال انسان منعکس می شود. خداوند می فرماید: «عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض هوناً» البته باید دانست که تواضع در راه رفتن به این معنی نیست که بی رمق گام برداشت بلکه در عین تواضع گام هایی محکم و حاکی از جدیت و قدرت است. در باب سخن گفتن لقمان اندرزهایی پربار برای فرزند خویش دارد از جمله اینکه تا سخن گفتن ضرورتی نداشته باشد. سکوت بهتر است، البته باید فهمید که در مواردی که لازم است مؤمن سخن بگوید هرگز سکوت جایز نیست مانند جائیکه به کسی ظلم شده. قرآن که خود از جنس کلام است آداب سخن را کاملا رعایت می کند همچون فصاحت، بلاغت، لینت، سدید بودن کلام، میسور بودن کلام، حسن مطلع و ختام، عفت در کلام. از دیگر مصادیق آداب فردی آداب خوردن است که بارعایت آنها می توان به سلامت تن کمک کرد. دقت در شکل ظاهر و قیافه هم از دیگر دستورات اسلام است که به آن تأکید و سفارش فراوان شده مؤمن با ظاهر آراسته مردم را به سوی خود جذب می کند و سپس می تواند بر روی آنها تأثیر بگذارد. البته باید دانست که آراستگی ظاهری، نو پوشی، لباسهای متنوع و مد پرستی نیست. در فصل سوم مصادیق ادب در رفتارهای اجتماعی است چون خانواده، میهمانی، مجلس،آداب معاشرت با پیامبر و معصوم، با غیر مسلمان. مثلاً در خانواده اگر چه عواطف انسانی و مسئله حق شناسی به تنهایی برای رعایت احترام در برابر والدین کافی است، ولی اسلام در این مورد نیز کوتاهی نکرده و نیکی به والدین را پس از مسئله توحید قرار داده. یکی دیگر از مسایل مهم در اسلام صله رحم است که خود خدا در قرآن در داستان نوح و هلاکت پسرش تأکید کرده. یکی از عالی ترین درسهای انسانی و تربیتی که در مکتبهای الهی این است که پیوندهای مادی همیشه تحت الشعاع پیوندهای معنوی است. اسلام برای میهمانی هم شرایطی ذکر کرده که موجب نزدیکی دلهای مسلمانان است و حقوقی که بر گردن هر یک از میهمان و میزبان گذاشته است دلیل بر اهمیت موضوع است. در فصل آخر به ادب در پیشگاه حق تعالی اشاره دارد، آری هر بنده ای آغاز و افتتاح کار خود را با نام خدای خویش قرار می دهد خدا هم کلام خود را با نام خود شروع می کند تا مبارک باشد و درسی برای بندگان، کلمه«بسم» ادب وآموزشی است از خدا برای بشر. در باب قرائت قرآن هم آدابی است، چون طهارت، پاکیزگی دهان، نشستن با سکون و ادب، تکیه نزدن، پای خود را دراز نکردن، شمرده و با تأنی قرآن خواندن، گریستن، سجده، استعاذه، و اتمام نیکوی تلاوت قرآن که در هر موردی به تفسیر خواهیم گفت. اسلام انسانها را سفارش به نماز می کند آری یاد خدا آرامش دلهاست و بهترین وسیله یاد خدا، نماز است. نمازی که با حضور قلب باشد که عاشق را به یاد معشوق بیندازد و دل را جلا دهد. پاکی، هوشیاری، طهارت(وضو، غسل، تیمم) هم از شرایط قبول نماز است و دعا، به معنی طلب و خواستن و در اصطلاح اظهار نیاز و خواهش به درگاه خدا که این نیز باید با توجه قلبی و از ته دل خواستن باشد و زمان و مکان دعا نیز در استجابت آن اثردارد.

این تحقیق در مورد خشم و غضب است که مطالب آن در 5 بخش تقسیم شده است. بخش اول شامل مفاهیم و کلیات است که در آن بیان شده که خشم در مورد انسان دو نوع است: یکی مذموم که به معنای جوشش و غلیان خون برای انتقام یا دشمن داشتن کسی توأم با حس انتقام از او است و یکی ممدوح که یکی از نعمتهای بزرگ الهی است و به عنوان سلاح در مواجه با خطرات برای انسان آفریده شده است و حقیقت خشم و غضب در مورد خداوند همان انتقام است. یعنی اینکه وقتی کسی مرتکب سیئات شود، از رحمت الهی دور می شود و طبق سنت الهی، مشمول عذاب و دوری از رحمت شده و مورد کیفر الهی واقع می شود. انسانها در برابر نیروی غضب در سه درجه افراط و تفریط و اعتدال هستند که اعتدال در غضب ممدوح و افراط و تفریط در آن مذموم می باشد و افراط در غضب یعنی اینکه انسان در استفاده از این نیرو از مدار عقل و دین خارج شود و تفریط در آن، اینکه اصلا خشم و غضب نداشته باشد یا به اصطلاح بی غیرت باشد. اسباب پیدایش خشم و غضب در انسان عبارتند از: کبر، حرص و دنیا پرستی، استهزاء و مسخره دیگران، دشنام گفتن به دیگران و فاش کردن راز و... و موجبات به وجود آمدن خشم و لعنت خداوند نیز کفر و شرک، ارتداد، کتمان حقایق، رفاه زدگی و طغیان، فساد، قطع رحم، قتل عمد، جهاد گریزی و آزار پیامبر می باشد. از جمله آثار و پیامدهای خشم و غضب در این دنیا کینه توزی، عداوت،عیب جویی، حسد، جدال و... می باشد. و مهمترین پیامد اخروی آن غضب خداوند است در پایان هم راه هایی برای درمان علمی و عملی ارایه شده است.

ما در این تحقیق به تحلیل و بررسی امید و یأس در قرآن می پردازیم و سعی بر این داریم که به کلیات و مفاهیم، عوامل امید و یأس و نتایج و پیامدهای و آسیب شناسی آن دو اشاره کنیم. این تحقیق در سه حوزه اخلاق، روان شناسی و تفسیر قابل بحث است ولی اساس کار ما در این تحقیق بر مبنای دین است و در آن متذکر می شویم که هر چه عوامل امید قوی تر باشد، امیدواری بیشتر و به نتایج مطلوب تری می انجامد و هر چه عوامل یأس قوی تری باشد یأس نیز شدت می یابد و به نتایج مخرب تری منتهی می شود. مثلا هر چه ایمان به خدا(که یکی از عوامل امید است) قوی تر باشد. بالطبع عمل صالح نیز بیشتر می شود و این فرد به مسایل زندگی با یک دید عمقی می نگرد در این حالت است که فرد دیگر متکی به اسباب نمی شود بلکه امید او فقط به خداست و این چنین به تقوا و پرهیزکاری رسیده و در همه حالت به قضا و قدر الهی خشنود می شود و دیگر در رویا رویی با سختی ها و مشکلات بی تابی نمی کند و نا امید نمی گردد، در این صورت است که فرد جان خود را در راه خدا فدا می کند و در اموالش انفاق. اما این امیدواری مبتنی بر عمل است، و افرادی که بدون اینکه عملی انجام دهند، منتظر نتیجه هستند و یا با اندک عملی که انجام می دهند، آن را کافی می دانند و منتظر نتیجه مطلوب هستند، امید کاذب دارند و این امیدواری د رقرآن و روایات با عنوان غرور و عجب، به شدت نکوهش شده است. نقطه مقابل ایمان به خدا، ضعف ایمان یا کفر به خداست که یکی از عوامل یأس و نا امیدی است. هر چه این صفت در فرد قوی تر باشد، یأس نیز شدت می یابد و نتایج مخرب تری را به بار می آورد. کسی که ضعف ایمان دارد و به خدا کفر می ورزد، این فرد عملش نیز مأیوسانه است (با رغبت و انگیزه خاصی نیست)، در....

هدف از این تحقیق ارایه زمینه هایی است که با تمسک به آنها می توان آرامش را بر روح و روان خویش عرضه کرد. با رویکرد به آنچه قرآن در آیات خود معرفی کرده است. در فصل اول سعی شد مفهوم فشار روانی و چگونگی اثر گذاری آن روشن گردد. در ادامه سعی شد رویکردی که تحقیق در پی گرفته است اثبات گردد و روشن شود که قرآن مو ضع گیری خاص خود را در این مورد ارایه کرده است. ارایه تعدادی اصطلاح از باب آمادگی برای ورود به فصل دوم که مبتنی بر مباحث تخصصی حوزه روان درمانی مکاتب غربی می باشد و سعی در یک بررسی تاریخی مبحث روان درمانی از آغاز فعالیتها تا پیشرفتهای معاصر هدف این مقال می باشد لازم دیده شد. در فصل سوم که جایگاه کلیدی را در تحقیق حاضر دارد به بررسی واژگانی پرداخته شود که از طریق آنها زمینه های ایجاد آرامش روانی با یک رویکرد خاص به دست آمد. به معنای دیگر این کلید واژه ها مدخلی هستند برای ورود به بحث اصلی این تحقیق. انسان مسایل زندگی با سطحی نگری، می نگرد، اینجاست که با رسیدن نعمت به وی به شدت خوشحال می شود ولی با اندکی تلاش و نتیجه نگرفتن، به شدت مأیوس می گردد و همه درها را بر روی خود بسته می بیند و جزع و بی تابی می کند و حتی در انجام کارهای عادی خود، دچار حیرت و سرگردانی می شود. این فرد توبه را به تأخیر می اندازد و غافل از اینکه شاید هر لحظه دست اجل، گریبان او را بگیرد. فرد مأیوس، دیگر از عذاب الهی نمی ترسد و از مکر خدا، ایمنی دارد. و به این نتیجه می رسیم که «امید و یأس» از دغدغه های همه انسانهاست که می تواند سر نوشت انسان را رقم بزند و او را به بهشت برین و یا جهنم الیم برساند، اما ما با داشتن یک بصیرت دینی و آگاهی از امور زندگی باید درصد یأس را به حداقل و امیدواری را به حد اکثر برسانیم تا جایی که حتی از عواملی که باعث یأس می شوند، نتیجه مثبت بگیریم و ادبی از بی ادبان بیاموزیم.

این تحقیق با عنوان «عوامل و موانع یقین» و ویژگی های اخلاقی رفتاری اهل یقین می باشد که شیوه کتابخانه ای ارایه شده است. «یقین»، دانستن چیزی پس از جستجو و آرامش خاطر و یک جهت شدن دل به امری پس از اضطراب و تردید است. «یقین» در اصطلاح اهل نظر اعتقاد جازم مطابق با واقع است یعنی آنچه در اثر تشکیک زایل نشود. فصل اول، مشتمل بر مفاهیم و کلیات است و شامل مباحثی چون معنای یقین، رابطه ایمان و یقین، انواع ایمان و یقین و مراتب یقین یعنی علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین است: فهمیده شد که تحصیل یقین و دست یافتن به مراحل اعلای آن یعنی عین الیقین و حق الیقین پس از عبور از تمام مراحل اسلام و ایمان و تقوا بدست می آید و کسی که این مراحل عالی را بدست آورد و البته شاهد عنایات مهمی از خدای بزرگ شد. در فصل دوم، زمینه ها «متعلقات»، عوامل و موانع یقین بحث و بررسی شده است. در رابطه با بحث زمینه ها متعلقات یقین هر چیزی است که باید به آن اذعان نمود مثل خداوند متعال و صفت او و فرشتگانش، کتاب های او، پیامبرانش، روز رستاخیز، جمیع نشانه های او و تمام شرایعی که بر پیامبران نازل شده است که جمعاً در این تحقیق به هفده مورد آن اشاره شده است مثل: یقین به توحید صفات و افعالی، یقین به عدل، حکمت، رحمت و قدرت خداوند، یقین به میزان و صراط و.... اما عواملی که با وجود آنها می توان به یقین و مراتب یا درجات آن دست یافت به شش مورد آن اشاره شده است: 1 معرفت 2 ایمان 3 شهود قلبی 4 تزکیه 5 تهذیب نفس 6 عبادت. در قسمت سوم این فصل به موانع تحصیل یقین پرداخته شده است. این موانع عموماً آلودگیهای معاصی و گناهان می باشد که دل را تاریک کرده و از تابش نور یقین در دل جلو گیری می کند. در این تحقیق به ده مورد از این موانع: مثل اعتماد برظن و گمان، پیروی هوای نفس، حب دنیا، مراء و جدال، خیال پردازی و.... مورد بررسی قرار گرفته است. مطالب فصل سوم به نشانه ها یا ویژگی های اخلاقی رفتاری اهل یقین اختصاص داده شده است که عبارت از سی و پنج ویژگی می باشد: ویژگی هایی مثل: اخلاص، زهد، توکل، بصیرت، تواضع، صدق و راستی، خوف و رجا و...

مطالب پایان نامه حاضر در چهار بخش تنظیم شده است. بخش نخست نگاهی به میبدی و کشف الاسرار .بخش دوم ترجمه قرآن و بررسی شیوه مترجمی میبدی. بخش سوم ویژگیهای سبکی کشف الاسرار با تکیه بر نوبت اول پیش درآمد و بخش پایانی واژگان کشف الاسرار و اهمیت آن.

در بررسی داستان این پیامبر الهی که دارای نکات فراوان روان شناختی و تربیتی است ما سعی کرده ایم که گوشه ای از این نکات را در این تحقیق یاد آور شویم به همین جهت این پایان نامه را در سه فصل تقسیم کرده ایم و از آنجا که این موضوع مربوط به قصه حضرت یوسف است ابتدا قصه و ویژگیهای آن را در قرآن بررسی کردیم که مشخص می شود قصه های قرآنی که از منبع وحی سر چشمه می گیرند تفاوت وافری با قصه های نویسندگان دارند و بعد نکاتی در مورد روان شناسی که همان علم مطالعه رفتار و پدیده های ذهنی است و همچنین نکاتی در مورد معنا و مفهوم تربیت آمده است. در فصل دوم جنبه های روان شناختی داستان این پیامبر الهی مورد بحث قرار گرفته است. موضوعاتی مانند خواب و رؤیا، شیوه رفتار حضرت یعقوب با فرزندان، حسد، نفاق، دروغ، صبر، عشق و شیفتگی، ترک هوای نفس، یأس و امید، گذشت و شفای حضرت یعقوب از جنبه روان شناختی یا تأثیر آن بر روان مورد بحث قرار گرفته است و سپس همان موضوع در داستان حضرت یوسف مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم موضوعاتی بحث شده است که در اینجا بیشتر روی جنبه تربیتی آن تکیه شده است و شامل7 زیر فصل به این ترتیب است: الگو، اصل عزت و کرامت نفس، توکل، حیا و عفت کلام، جدال احسن، بیداری وجدان و عبرت مورد بحث قرار گرفته و سپس مانند فصل قبل همان موضوع در داستان حضرت یوسف(ع) مورد بررسی قرار گرفته است.

این رساله سعی نا چیزی است در شناساندن «تسبیح موجودات» و نحوه و چگونگی تسبیح از دیدگاه قرآن کریم و اسلام که از طریق تحقیق کتابخانه ای جمع آوری شده است، وطی چهار فصل ارایه می گردد. فصل اول تحت عنوان «مفاهیم و کلیات تسبیح» به مقدماتی نظیر معنی لغوی تسبیح، معنی اصطلاحی تسبیح و نظر مفسران و صاحب نظران در مورد آن می پردازد. فصل دوم که «مبانی تسبیح» نام دارد شامل توضیحاتی برای وارد شدن به بحث اصلی است که از نظر فلسفی-کلامی به شناساندن صفات و اسامی خداوند می پردازد .این مسایل برای بررسی کیفیت و چگونگی تسبیح لازم است. فصل سوم با عنوان«حقیقت تسبیح»به بحث اصلی تسبیح موجودات و کیفیت آن، چگونگی آن و اینکه شامل چه گروههایی می شود؟ مجازی است یا حقیقت- فعلی است یا قولی؟ به بررسی نظر کارشناسان و مفسرین می پردازد. فصل چهارم به نام«تسبیح و مسبح» شامل تسبیح انسان و رابطه آن با ذکر و حمد و... است.

تحقیق پیش رو از بخشی به نام کلیات و شش فصل مجزا گرد آوری شده است که عبارتند از: کلیات: در این قسمت هدف از موضوع چیست و چه اهمیتی دارد و همچنین پیشینه این موضوع چگونه بوده است؟ فصل اول: درباره اهمیت و ارزش راستی و در آن راجع به معنای صدق در لغت و اصطلاح آمده و مقام راستی را بیان کرده و گفته است که راستی چه فضیلتهایی دارد و به گفتار علما و عرفای قدیم هم پرداخته است. فصل دوم: در این فصل صداقت را والاترین صفت برای خداوند و تمام موجودات بیان کرده که شامل: راستگویی خداوند، راستی در ایمان و نماز و همچنین چهره راستان آمده و در مورد موضوعات دیگری از جمله: راستی در فرهنگ و خوی فرشتگان و ارزش راستی در رهبری صحیح جامعه به تفصیل آمده است. فصل سوم: در مورد ثمرات راستی می باشد و در آن از مباحثی همچون: تمایز راستان در رستاخیز و تجلی راستی در سخن و وعده خداوند و تصدیق روز جزا و سرنوشت آمده و همچنین در مورد راستی، رمز نجات و بالندگی و نهایتا نتیجه صدق در زندگی آورده شده است. فصل چهارم: راجع به اقسام صدق می باشد و در این فصل از موضوعاتی مانند: مراتب راستی، راستی با خداوند، راستی در انسانها و همچنین راستی، در میزان و نیت آمده است. فصل پنجم: این فصل رابطه صدق با ارزشهای اخلاقی دیگر را بررسی می کند و در آن از مواردی همچون: راستی با جوانمردی، وفا، شهامت بحث می کند و همچنین از راستی و اخلاص هم سخن به میان آمده است. فصل ششم: در مورد معیارهای ارزیابی راستی است و شامل: برهان عقل و سند نقلی به همراه گواهی است و همچنین در مورد قضامت وجدان و معجزه به عنوان دلیل به صدق دعاوی انبیاء سخن به میان آمده ونهایتاً در تحدی و قضاوت از روی علم را مورد بررسی قرار داده ایم.

بررسی این قاعده که هیچکس نباید به زبان دیگری دارا شود یا استفاده بدون جهت در قرآن و حقوق اسلامی نویسنده می خواهد به این سوالات که وضعیت این قاعده در حقوق دیگر کشورها چه صورت است و چه سیری داشته، ماهیت آن چیست. موارد و مصادیق آن کدام هاهستند و وضعیت آن در حقوق اسلام و ایران پاسخ دهد و قصد دارد آنرا با قاعده کلی بنام اکل مال به باطل در قرآن مقایسه نماید. ابتدا وضعیت قاعده استفاده بدون جهت در حقوق خارجی مثل حقوق روم، فرانسه، انگلیس، امریکا و... بررسی می کند (بیان سیر تاریخی قاعده) و سپس به بررسی وضعیت آن در ایران می پردازد. پس استفاده بدون جهت (اکل مال به باطل) را در حقوق اسلام بررسی می کند که شامل استناد به قرآن، روایات و احادیث و فقه راجع به این قاعده می باشد. در فصل آخر هم مبنا و ماهیت قاعده، بیان شرایط تحقق آن و آثارش و در نهایت تعدادی از موارد و مصادیق آن بررسی می شوند و به این نتیجه می رسد که این قاعده که در قوانین اسلام و ایران به صراحت قوانین حقوقی برای کشورها بیان شده است دارای مصداق اجرایی بهتری می باشد و در کشورهای خارجی، این قاعده علی رغم ذکر صریح آن در قوانین حقوقی با ضعفهای عمده ای همراه است