جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«زمان» از مهمترین ویژگیهای عالم ماده است که شناخت حقیقت آن همواره مورد توجه فلاسفه بوده است. سادگی ظاهری فهم زمان و مشکل بودن تبیین آن، موجب اختلاف بين فلاسفه در تعریف آن شده است. فلاسفۀ اسلامی نیز در اینباره اختلاف‌نظر دارند که ریشۀ این اختلاف، به تعاریف متفاوت افلاطون و ارسطو از زمان برمیگردد. افلاطون زمان را جوهری قائم به نفس و ذاتاً مستقل تعریف کرده که صورت تفصیلی عالم مُثل است. از نظر ارسطو نيز زمان، عدد حرکت از جنبه تقدّم و تأخری است که با هم جمع نمیشوند. فلاسفة اسلامی با حکم به تباین این دو تعریف، معمولاً متمایل به یکی از این‌دو تعریف بوده و سعی کرده‎اند به تشکیکهای دیدگاه مختار خود پاسخ دهند و اتقان تعریف مقابل را نفی نمایند. فیلسوفانی مانند ابن‎رشد، ابن‌سینا و سهروردی به تعریف ارسطو و در مقابل، زکریای رازی و فخر رازی به تعریف افلاطون از زمان گرایش داشته‎اند. اما تلاش برای متقابل نشان دادن تعاریف افلاطونی و ارسطویی از زمان موجّه نیست، زیرا از نظر هر دو فیلسوف، اگرچه زمان متفاوت از حرکت است، اما وجود آنها از هم جدايي‌ناپذير است، بطوریکه فهم هر یک وابسته به فهم دیگری است. بر همين اساس، هدف نوشتار حاضر اينست که اولاً، با تبیین نظر افلاطون روشن سازد که نظر وی با نظر ارسطو در تقابل نیست و ثانیاً، تأثیر دیدگاه آنها میان فلاسفۀ مسلمان را نشان دهد.

روایت افلاطون از سرشت تربیتی فلسفه سیاسی سقراطی، در نهایت به موضع سلبی او نسبت به شیوه زندگی سیاسی منتهی می‌گردد. در مقابل، ارسطو می‌کوشد تا روایتی از فلسفه سیاسی سقراطی به دست دهد که در آن در عین تاکید بر غرض نهایی سقراط، یعنی دفاع از شیوه زندگی فلسفی در برابر شیوه‌های غیرفلسفی، زمینه برای دفاعی ایجابی از شیوه زندگی سیاسی نیز لحاظ گردد. ما در این مقاله می‌کوشیم تا نشان دهیم که نخستین گام ارسطو در این مسیر ضرورتاً دفاع از شیوه زندگی سیاسی به مثابه شیوه‌ای طبیعی برای انسان است. ما در اینجا نشان می‌دهیم که طرح این دعوی از سوی ارسطو که «انسان بنا به طبیعت موجودی سیاسی است»، خصلتی اساساً آیرونیک و به تعبیری خطابی دارد، و از سوی دیگر این گزاره آیرونیک و خطابی، جزئی ضروری از تمهید تربیتی بدیلی است که وی در کنار تمهید تربیتی افلاطونی و به عنوان رقیب آن مطرح می‌سازد. بنابراین مواجهه با پیچیدگی تعبیر مد نظر ارسطو از اصطلاح «طبیعت»، به نوعی در کانون ملاحظات ما در این مقاله قرار می‌گیرد.

ترجمه ماشینی : هگل و ارسطو در دو طرف مخالف بیش از دو هزار سال، عملاً تنها از متفکران بزرگ اروپایی، آگاهانه کوشیدند افکار پیشینیان خود را نقد کرده و به سیستم‌هایی تبدیل کنند. بنابراین، هر دو اصولاً به این دیدگاه متعهد بودند که فلسفه در هر عصر تمدنی در آن واحد محصول، نقد و بازسازی ارزش‌ها و بینش‌های گذشته خود است. ذهن بارور تنها زمانی می تواند از نو ایجاد شود که سلسله نیاکانی را که منجر به پیدایش آن شده است، تصدیق و درک کرده باشد. که متفکر به همان اندازه هنرمند می تواند با یک لوح تمیز و نگرش بی ضابطه ای باز به جهانی که در درون خود و پیش از خود می یابد شروع کند. انسان بنا به تعریف عقلانی است; فلسفه انگیزه مستمر او برای درک و ارزیابی جهان واحدی است که خود را جزئی از آن می‌داند. بنابراین، فلسفه تاریخ خود را به‌عنوان عنصری تشکیل‌دهنده ماهیت خود در بر می‌گیرد، و خصلت تکوینی فلسفه باید - مگر اینکه عقل بشری، به‌طور غیرقابل تصور و غیرقابل استدلال، یک توهم صرف باشد - به نوعی منعکس‌کننده یا حتی به نوعی با آن یکسان باشد. اساساً جهان ذهنی را توسعه می دهد - این تقریباً عقیده مشترک ارسطو و هگل است. هر دوی آنها همچنان معتقد بودند، همانطور که افلاطون معتقد بود، آنچه واقعی ترین و قابل درک ترین در آن جهان است، به طور خودکار بهترین است.