جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پایان نامه حاضر آیاتی که ملاصدرا در آثار فلسفی خود بویژه جلد نهم اسفار در بحث معاد به آنها استشهاد کرده، جمع آوری و تحلیل شده است. برخی از مهمترین موضوعات این پایان نامه به این قرار است: معاد موجودات، دلائل اثبات معاد، ماهیت مرگ، نفخ صور، صراط، نامه اعمال، میزان، اعراف، بهشت، طوبی، دوزخ، درخت زقوم و....

در پایان نامه حاضر پس از بررسی لغوی و اصطلاحی فطرت و بحث از ادراکات و گرایشهای فطری و بالاخره خداشناسی فطری این نتایج به دست آمده است: 1)لغت فطرت طبق نظر عامه مفسران به معنای خلقت اولیه انسان با ویژگیهای خاص است. 2) اصطلاح فطری درنظر حکمای اسلامی، خلاف نظر عده ای ازفلاسفه عقلگرای غربی است. آنها معلومات حصولی را به طورفطری قبول ندارند. 3) آنها همچنین معلومات بدیهی واولیه را فطری می دانند؛ اما این معنا از معلومات فطری باادراکات فطری که ذاتی است فرق دارد. 4) حکمای اسلامی معلومات فطری را در حیطه علم حضوری قبول دارند. 5) حکمای اسلامی پاره ای گرایشهای مقدس انسان مثل حقیقت جویی و کمال جویی و زیبایی طلبی وعدالت دوستی و خداجویی و خداپرستی را فطری وذاتی روح او می دانند. 6) خداشناسی در نظر حکمای اسلامی فطری حضوری است. 7) نظر قرآن در موردمعرفت فطری مؤید نظر حکمای اسلامی است. 8) درقرآن خداگرایی و خداشناسی به معنای علم حضوری فطری است. 9) در روایات اسلامی به فطری بودن خداشناسی تأکید شده است.

بحث دربارة عقل معنا و جایگاه آن در جهان و در نظریه شناخت بحثی است که کمتر فیلسوف کلاسیک برجسته ای از آن غافل مانده باشد. در این میان یکی از چالش برانگیزترین و پردامنه ترین مسائل بحث از معنا و جایگاه عقل فعال هم در نظام هستی شناسانه و هم در نظام معرفت شناسانه بوده است. در این رساله سعی شده این بحث در سیر تاریخی اش از ارسطو تا ابن سینا و توماس پیگیری شود. در فصل نخست به توصیف عقل فعال در فلسفه یونانی به ویژه فلسفه ارسطو پرداخته شده است. در فصل دوم این بحث نزد بزرگترین فیلسوفان مسلمان بررسی شده که البته توجه ویژه ای به ابن سینا، به عنوان مهمترین فیلسوف مسلمان که این بحث را به کمال رسانده مبذول گشته است. در فصل سوم بحثی نسبتاً مبسوط در مورد معرفت شناسی توماس صورت گرفته تا جایگاه عقل فعال با توجه به فلسفه او بیشتر مشخص گردد. در خاتمه رساله نیز به داوری نسبتاً مختصری بین دو گروه معتقدان به عقل فعال برونی و درونی پرداخته شده و در نهایت نگارنده با توجه به استدلال های موجود، از نظریه عقل فعال درونی (توماس آکویناس) دفاع کرده است.

در این رساله طی شش بخش به تفسیر عرفانی پیامبران اولوالعزم پرداخته شده است و به استناد تفاسیر عرفانی و اقوال عرفا نقش و جایگاه قصه و خصوصا قصص قرآنی در بافت معرفت عرفانی بیان شده است. در بخش اول، مطالبی در تعریف عرفان و تصوف و تفسیر و بیان اقسام آن و تفسیر به رأی و تفسیر عرفانی و زبان رمزی عرفان و تعریف اولوالعزم و جایگاه قصه در قرآن و سنتهای الهی جاری در قصص انبیا آمده است و در پنج بخش بعد برداشتها و تأویلات عرفانی در خصوص قصص انبیای اولولعزم آورده شده است. در ابتدای هر بخش آیاتی که راجع به آن پیامبر در قرآن وجود دارد، ذکر شده؛ سپس داستان زندگی آن پیامبر با استناد به کتب تاریخ انبیا نقل شده و بعد از آن حوادث و وقایعی که در زندگی او رخ داده و تصریحی در قرآن راجع به آن وجود دارد، ذکر شده و سپس رموز عرفانی و اقوال عرفا در مورد آن حادثه خاص نقل شده است. در پایان هر بخش مقایسه ای بین رسول اکرم و پیامبر مورد بحث صورت گرفته و نکات عرفانی در مورد فضیلت و ارجحیت مرتبه وجودی رسول اکرم نسبت به سایر انبیا بیان شده است

این تحقیق در یک مقدمه و پانزده فصل با این موضوعات تنظیم و تدوین شده است: تاریخچه و علت بحث، آرای مستشرقین در زمینه جبر و اختیار در اسلام، بیان شبهات مربوط به جبر و اختیار و پاسخ به آن، نظریه کسب و نقد آن، آزادی و اختیار از منظر اگزیستانسیالیسم، بررسی اجمالی جبر اجتماعی، بررسی جبر تاریخی، جبر و اختیار و وجدان و اخلاق، بررسی مسأله در آیات و روایات، امر بین الامرین، رابطه جبر و اختیار با قضا و قدر، بررسی جبر و اختیار از منظر فلاسفه و متکلمین، علم الهی و مسأله جبر و اختیار، ماهیت اختیار در فلسفه غرب، اراده خدا و مسأله جبر و اختیار.