جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پهنه جهان اسلام، در ساحات گوناگون عرفان و علوم باطنی، حکمت و دانش­های عقلی، اخلاق نظری، کلام و معارف عقیدتی، قرآن، فقه و حدیث و علوم نقلی و حتی دانش تاریخ می‌توان از «دیگری» سخن گفت و موضع اندیشمندان مسلمان را در این موضوع در هر حیطه به طور جداگانه به نظاره نشست. آنچه در این مقاله مطرح است، بررسی مسئله «دیگری» در ساحت دیگر شرایع از نظرگاه محیی الدین ابن­عربی است. بدین منظور، پرسش از حقانیت یا عدم حقانیت ادیان به آثار ابن­عربی عرضه گردیده و مبنای فکری او در برابر مسئله دیگر شرایع مورد بررسی قرار گرفته است. پرسشی که هرچند برای خود او به عنوان مسئله مطرح نبوده است اما بررسی آن، رویکرد ابن­عربی را به عنوان یک عارف مسلمان در مواجهه با دیگر شرایع نشان می‌دهد و از جمله فروع دیدگاه او در برابر مقوله عام «دیگری» به شمار می­آید.

با استعانت ذات اقدس الهی نوشتاری با نام « اخلاق و عرفان اسلامی» گردآوری شد. این نوشتار به بررسی ارتباط بین دو مقوله ی اخلاق و عرفان در محدوده ی دین مبین اسلام پرداخته و برای برآورده شدن این حاجت از جمع آراء و نظرات ائمه ی اطهار ( عَلَیهم السّلام)، علما و عرفای اسلامی استفاده شده است. نبودن اطلاعاتی منسجم در پیوند اخلاق وعرفان، کشف ارتباط بین اخلاق و عرفان و چگونگی ورود اخلاق به حوزه ی عرفان، روشن شدن نقاط ابهام در پیوستگی دو علم اخلاق و عرفان و مشخص نمودن نقطه ی شروع در تهذیب و تطهیر نفس برای جلوگیری از سردرگمی طالبان کسب کمالات عالیه در کتب اخلاقی و عرفانی، از جمله علل اهمیت و ضرورت این پژوهش بوده اند. مجموعه ی حاضر در سه بخش گردآوری شده که در بخش اول؛ اخلاق شامل: فلسفه ی اخلاق، مبانی و آموزه های بنیادین اخلاقی و طریق تهذیبی که علم اخلاق پیش گرفته، راه اعتدال قوا و تنظیم اخلاق با اصول انسان شناسی می باشد. در بخش دوم؛ عرفان، که در آن فلسفه و مبانی و آموزه های بنیادین عرفانی گردآوری شده است. آنچه در قسمت های ذکر شده بیان شد، علاوه بر پاسخ دهی به پرسش های اساسی که در ذهن افراد در رابطه ی با هر یک از این علوم ایجاد می شوند، به عنوان مقدمه برای برقراری صحیح ارتباط بین این دو مقوله لازم می نمود. در مورد هر یک از این علوم سعی شده است مهمترین مسایل مربوط به آن بررسی شود تا بتواند اطلاعاتی منسجم از هر دو علم برای خواننده حاصل آورد. سپس در بخش آخر با معرفی عرفان با نام اخلاق خاص به بررسی تفاوت های اساسی بین اخلاق و عرفان پرداخته شده که در این بخش خواننده می تواند با این مسایل آشنا شود: عناصر و اصول خاص عرفان ( اخلاق خاص)، طریقه ی عرفان در تهذیب نفس، نقش تجربه ها و اصول عرفانی در اخلاق و در قسمت عرفان در سیمای اخلاق با اهم عناصری از عرفان که می توانند مبنای اخلاق پسندیده واقع شوند، و اخلاق عارفانه شامل: جلوه هایی از اخلاق عارفان، اخلاقی که عرفا و متصوفه مروج آن بوده اند و اخلاق عارفان از دیدگاه مولای متقین حضرت علی ( عَلَیهِ السَّلام) آشنا شود و در قسمت عرفان و سیره ی معصومین ( عَلَیهم السَّلام) ؛ پیامبر اکرم ( صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلهِ وَسَلَّم) به عنوان مؤسس عرفان اسلامی و حضرت علی ( عَلَیهِ السَّلام) به عنوان بزرگ مؤسس عرفان شیعی معرفی شده اند و اقدامات عرفان گسترانه ی هر کدام از این بزرگان، رابطه ی عرفان اسلامی و شیعی، پیامبر اکرم ( صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلهِ وَسَلَّم) و رسیدگی به حالات و دغدغه های اصحاب، معرفی تربیت یافتگان هر یک از این بزرگواران وساری بودن عرفان شیعی نزد باقی ائمه ( عَلَیهِ السَّلام) از مطالبی است که در این بخش به آن پرداخته شده است. در پایان معرفی عارفانی چون: امام خمینی ( رضوان الله تعالی علیه) و استاد علامه طباطبایی ( رحمه الله علیه) به عنوان مظاهر انسان واصل، در عصر حاضر لازم می نمود، تا روشن شود عرفان و رسیدن به شناخت و شهود قلبی باری تعال، در عصر حاضر نیز امری دست نیافتنی و دور از انتظار نبوده و نخواهد بود. تدوین این رساله با روش کتابخانه ای و تحقیق و مطالعه در کتب فلسفی و اخلاقی وعرفانی بوده که سعی شده در نهایت صداقت و امانت و بدون مخدوش ساختن اندیشه ی اصلی افراد به تلخیص و تلفیق یافته ها با ساده ترین ساختار ممکن پرداخته شود. از نتایج حاصله از این تحقیق می توان این موارد را برشمرد: 1.اخلاق عام، پایه و مبنای عرفان ( اخلاق خاص) است. 2.نمی توان بدون ملزم شدن به رعایت اخلاقیات عام، وارد حیطه ی عرفان شد. 3.عرفان، نوعی اخلاق است ولی به صورت متعالی تر، که ازآن می توان به اخلاق خاص یاد کرد. و نتایج دیگری که بسیار گسترده اند و از مطالعه ی هر قسمت در باب مقایسه ی اخلاق یا عرفان با دیگر مقوله ها، یا مطالعه ی تفاوت ها، برای خواننده، با اندک تأمل به راحتی حاصل می شوند. کلید واژه ها: اخلاق، عرفان، نفس، تهذیب، شهود، علم حصولی، علم حضوری، حب

این کتاب مجموعه مباحثی از حضرت آیت الله مصباح یزدی در جلسات مختلف دربارة عرفان است که توسط حجت الاسلام والمسلمین آقای محمدمهدی نادی قمی با هدف ارایه تصویری روشن از عرفان اسلامی و مشخصه های اساسی آن ، در ۵ فصل تدوین و نگارش یافته است . در فصل نخست این نوشتار به کلیاتی دربارة عرفان از قبیل انواع تمایلات انسانی و توضیح خودشکوفایی و ناخودشکوفایی آنها ، تمایلات عرفانی به عنوان تمایلات اصیل آدمی ، پاسخ به پرسش هایی چون : عرفان چیست ؟ عارف کیست ؟ و نیز شرح رابطه عرفان با فلسفه ، عقل ، وشرع پرداخته شده است . در فصل دوم این کتاب که به مسأله تحریف و انحراف در آموزه های عرفانی اختصاص یافته ، مباحثی چون : منشأتحریف و انحرافات ، تحلیل عوامل انحراف در عرفان ، استعمار و عرفان سازی و ترویج صوفیگری ، مورد بحث قرار گرفته است . در فصل سوم ضمن بحث دربارة شاخصه های عرفان اسلامی ، به پیشینه عرفان در جوامع انسانی ، تبیین شاخصه های عرفان صحيح بر مبنای تحلیل عقلی و ویژگی های عرفان اسلامی در کتاب و سنت پرداخته شده ، و پس از ارائه پاسخ هایی از امام باقر و امام صادق به سؤال متعارض با متقارب بودن دو بعد مادی و معنوی انسان ، امام خمینی ( رضوان الله عليه ) به عنوان تجسمی از عرفان راستین معرفی شده و از مسایلی همچون رجوع به آموزه های عرفانی دیگر مکاتب ، عدم انحصار عرفان در روحانیت ، و همه جانبه بودن سیر عرفانی سخن به میان آمده است در فصل چهارم ، راه صحیح نیل به مقامات عرفانی معرفی شده است . در این فصل ابتدا ضمن اشاره به شناخت راه صحیح با استفاده از عقل و نقل و با تأکید بر لزوم رجوع به اهل بیت به موانع مهم سیر الی الله اشاره شده است . مراحل سیروسلوك ، مشارطه ، مراقبه و محاسبه ، مراحل مراقبه ، ذکرو جایگاه آن ، و نماز و راز خیرالعمل بودن آن از مباحث مطرح شده در این فصل است . در پایان ، این کتاب در فصل پنجم به بررسی کرامت پرداخته است . حقیقت کشف و مکاشفه ، کرامت و حقیقت و ماهیت آن ، عرفان حقیقی و سیروسلوك ، و نیاز به استاد از دیگر مباحث پایانی این نوشتار است . چاپ پنجم این کتاب را انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در ۳۵۲ صفحه در سال ۱۳۹۵ روانه بازار نشر نموده است .