جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«نظریه سلطنت نفس»، رهیافتی جدید در حوزه جبر فلسفی است که مکتب کلامی معاصر نجف ارائه کرده است. این دیدگاه که محقق نائینی آن‌را پایه‌گذاری کرده و با ژرف‌نگری‌های محقق خوئی و شهید صدر، رشد، تکمیل و ترمیم یافته، بر نقد دیدگاه فیلسوفان در حوزه اراده استوار است. جستار حاضر، در بخش نخست به گردآوری، دسته‌بندی، تقریر و تبیین این نظریه در اندیشه محقق نائینی، محقق خوئی و شهید صدر پرداخته و در بخش دوم، با بهره‌ گیری از میراث کلامی و فلسفی ، به ارزیابی مبانی، مؤلفه ‌ها و دستاوردهای این نظریه می‌پردازد.

ترجمه ماشینی: آیا می‌توانیم به تصور رضایت‌بخشی از اراده آزاد برسیم که با جهان‌بینی علمی کنونی سازگار باشد؟ این مشکل مهم موضوع این پایان نامه است. استدلال می شود که حوزه های خاصی از علم مشکلات عمیقی را برای مفاهیم آزادیخواهانه از اراده آزاد و مسئولیت اخلاقی ایجاد می کند. به طور خاص، مشخص نیست که چگونه اراده آزادانه می تواند از فرآیندهای عصبی مغز ناشی شود. مشخص نیست که چگونه یا چرا تکامل یافته است. و با تصور فیزیکدان از زمان همانطور که از طریق نظریه نسبیت انیشتین فهمیده می شود ناسازگار است. اینها مشکلاتی هستند که برای تصورات سازگارانه از اراده آزاد به وجود نمی آیند. علاوه بر این، تعدادی ایرادات فلسفی بیشتری وجود دارد که می توان علیه آزادی گرایی مطرح کرد - از جمله استدلال هری فرانکفورت علیه اصل احتمالات متناوب و اعتراض اخیر گالن استراوسون به مسئولیت نهایی - که به شدت نشان می دهد که ما اراده آزاد یا مسئولیت اخلاقی نداریم. هر حس آزادیخواهانه در نتیجه این مفاهیم سازگاری مختلف از اراده آزاد در نظر گرفته می‌شوند تا ببینیم آیا می‌توان به یک گزارش سازگاری رضایت‌بخش از اراده آزاد دست یافت. نتیجه گیری می شود که یک گزارش معرفتی از اراده آزاد مبتنی بر تفسیر متغیر خودمختاری ریچارد دابل از اراده آزاد رضایت بخش ترین است. چندین اعتراض لیبرتارین به سازگاری مورد بحث قرار گرفته و رد شده است. در نهایت، برخی از ایرادات کلی به اختیار و مسئولیت اخلاقی که اخیراً توسط تد هوندریچ، ریچارد دابل و بروس والر مطرح شده است، مورد بحث قرار می گیرد. استدلال می شود که آنها هیچ دلیلی برای شک در داشتن اراده آزاد ارائه نمی دهند. بنابراین نتیجه می‌گیریم که می‌توانیم به مفهوم رضایت‌بخشی از اراده آزاد برسیم که با جهان‌بینی علمی کنونی سازگار باشد.

نظریه «أمر بین الامرین» که نخستین بار از سوی ائمه معصومین (علیهم السلام) مطرح شد، هر دو نظریه جبر و تفویض را باطل و حقیقتی میان آن دو را اثبات می­کند، باید دید بالاخره نقش انسان در افعال خودش چیست؟ حقیقت «امر بین الامرین» چیست؟ فیلسوفان ما قبل صدرایی در طول تاریخ هر کدام به نحوی متفاوت از یکدیگر، مانند رابطه مجازگونه و بالتسبیب فعل انسان(ابن رشد)؛ فاعل مباشر بودن انسان و فاعل بعید بودن خداوند (خواجه طوسی)؛ نقش انتخاب کردن برای انسان(ابن سینا)موضوع را تفسیر نموده اند، اما این تفاسیر از سوی فیلسوفان مکتب صدرایی و خود صدر مورد نقد واقع شد. صدرا و پیروان مکتب ایشان تفسیر متفاوتی از فلاسفه قبل ارائه کرده­اند که اشکالات تفاسیر قبل را ندارد و با توحید افعالی سازگار می­باشد.صدر المتألهین، با تبیین صحیحی از رابطه علیت و ارجاع آن به تشأن وجود تعلقی و ربطی داشتن وجود ممکن، ثابت کرد که علل متوسط، چون خودشان معلول خدای متعال هستند، هیچگونه استقلالی ندارند، پس خالقیت حقیقی و استقلالی منحصر به خدای متعال است و همه موجودات در همه شئون خودشان و در همه احوال و ازمنه نیازمند به وی می­باشند و محال است که موجودی در یکی از شئون هستیش بی­نیاز از وی گردد و بتواند مستقلاً کاری را انجام دهد.

ترجمه ماشینی: "تا چه حد ما مسئول اعمال خود هستیم؟ نظریه پردازی فلسفی در مورد این سوال اخیراً چرخشی اجتماعی به خود گرفته است و نشان دهنده تغییر تمرکز از نگرانی های متافیزیکی سنتی در مورد اراده آزاد و جبر است. نظریه های اخیر به پویایی بین فردی در قلب توجه کرده اند. عملکردهای مسئولیت اخلاقی و نقش محیط اخلاقی در کارگزاری داربست. با این حال، پیامدهای نابرابری اجتماعی و نقش قدرت اجتماعی برای اعمال مسئولیت اخلاقی ما همچنان موضوعی است که به طرز شگفت‌انگیزی نادیده گرفته شده است. مفهوم عاملیت در رویکردهای فعلی به مسئولیت اخلاقی بیش از حد ایده آل، با فرض اینکه شیوه های ما شامل تعامل بین عوامل دارای قدرت و موقعیت یکسان است. در دوازده مقاله جدید و یک مقدمه اساسی، این جلد به طور سیستماتیک این فرض را به چالش می کشد و تأثیر عوامل اجتماعی مانند روابط قدرت و سلسله مراتب، پدرگرایی، هویت های ساخته شده اجتماعی را بررسی می کند. ، نژاد، جنسیت و ج کوتاهی مسئولیت اخلاقی عوامل اجتماعی بر شرایطی که کارگزاران در آن عمل می کنند و همچنین بر شخص یا افرادی که در موقعیتی هستند که آن عامل را برای عمل خود مسئول بدانند، تأثیر دارد. علاوه بر این، عوامل اجتماعی بر طرفینی که در مورد عامل قضاوت می کنند تأثیر می گذارد. نظریه پردازان برجسته مسئولیت اخلاقی، از جمله مایکل مک کنا، مارینا اوشانا و مانوئل وارگاس، پیامدهای ظلم و نابرابری ساختاری را برای نظریه های مربوطه خود در نظر می گیرند. نیل لوی بر نیاز به تمرکز مجدد در تحلیل‌های خود از شرایط معرفتی و کنترلی مسئولیت اخلاقی از فردی به عاملان اجتماعی گسترده تاکید می‌کند. نظریه پردازان برجسته استقلال رابطه، از جمله کاتریونا مکنزی، ناتالی استولجار و آندره آ وستلوند، بینش جدیدی را در مورد موضوع مسئولیت اخلاقی ایجاد می کنند. مشارکت‌کنندگان دیگر، بحث‌های مربوط به مسئولیت اخلاقی را با کارهای اخیر در فلسفه فمینیستی، معرفت‌شناسی اجتماعی و روان‌شناسی اجتماعی در مورد موضوعاتی مانند بی‌عدالتی معرفتی و سوگیری ضمنی وارد گفتگو می‌کنند. مجموعاً، مقالات این جلد، بحث‌های فلسفی در مورد مسئولیت اخلاقی را در جهت‌های مهم جدید تغییر می‌دهد."

ترجمه ماشینی: پرسش‌های مربوط به اراده آزاد تقریباً با مسائلی در هر زمینه‌ای از فلسفه، از متافیزیک گرفته تا فلسفه ذهن تا فلسفه اخلاق، در هم آمیخته است، و همچنین با کار در حوزه‌های مختلف علم (به ویژه فیزیک، علوم اعصاب و روان‌شناسی اجتماعی) آگاه می‌شود. اراده آزاد نیز دغدغه همیشگی متفکران جدی الهیات و سنت های غیر غربی است. از آنجایی که اراده آزاد را می توان از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار داد و پیامدهایی برای بسیاری از بحث ها دارد، یک نظرسنجی جامع نیاز دارد که طیف وسیعی از رویکردها را در بر گیرد. این کتاب اولین کتابی است که متخصصان برجسته را در هر جنبه ای از اراده آزاد گرد هم می آورد، از کسانی که در بحث های فلسفی کنونی نقش دارند، تا دیدگاه های غیرغربی، مشارکت های علمی و کسانی که تاریخ غنی این موضوع را می دانند.

مصباح الهداية الى الخلافة و الولاية، به زبان عربى، تأليف عارف نامدار، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى(1320 - 1410ق) است. تاريخ آغاز رساله، به‌درستى روشن نيست، ولى تاريخ انجام و پايان آن را مؤلف در آخر رساله، 25 شوال سنه 1349ق، بيان نموده است. همان‌گونه كه از نام رساله هويدا است، موضوع مورد تحقيق در اين رساله، شرح و بيان خلافت الهيه و نبوت محمديه و ولايت علويه بر مشرب اصحاب معارف و منطبق با حقايق قرآنى و دقايق روايى است. اين كتاب، مشتمل بر يك مدخل، دو مشكات و يك خاتمه است: مشكات اول، داراى پنجاه و شش مصباح و مشكات دوم، مشتمل بر سه مصباح است. مصباح اول، داراى بيست و يك نور و مصباح دوم، شامل سيزده مطلع و چهار اصل و يك خاتمه و مصباح سوم، داراى دوازده وميض (برق و نور) است. در مشكات اول، پيرامون اسرار خلافت محمديه و ولايت علويه در حضرت علميه بحث مى‌شود و در لابه‌لاى مباحث، برخى از مسائل نبوت نيز مطرح مى‌گردد. در مشكات دوم، پيرامون رموز خلافت و ولايت و نبوت در عالم غيب و معنا و ظاهر بحث مى‌شود. اين مشكات، مشتمل بر سه مصباح است. در مصباح اول، به بعضى از اسرار عالم امر و معنا و در مصباح دوم، پيرامون آنچه كه از سرّ خلافت و نبوت و ولايت در نشانه غيبى و انوار عقلى الهى منكشف مى‌گردد، مى‌شود و در مصباح سوم، پيرامون اسرار و رموز خلافت و نبوت و ولايت در نشانه ظاهرى خلقى و راز بعثت پيامبران و مقام و منزلت ايشان نسبت به پيامبر ما، بحث شده است و در خاتمه، وصيت مؤلف به خوانندگان كتاب نسبت به كتمان اسرار عرفانى از نااهلان و تعليم آنها به طالبان، بيان شده است. مؤلف، در تفسير خلافت الهيه مى‌فرمايد: «خلافت الهيه، از شئونات بزرگ الهى و عالى‌ترين مقام ربانى است. باب ابواب تجلى و كليد فتح عالم غيب و شهود است و در اصطلاح خاص عبارت از مقام عنديت و قرابت ويژه عبدو سالك به‌سوى حق تعالى است و مفاتيح الغيبى كه جز خدا كسى از آن خبر ندارد، در اين مقام، ظهور مى‌كند. اسماء و صفات، به سبب خلافت الهيه از عالم غيب و بطون، ظهور و بروز مى‌كند؛ اين همان حجاب بزرگ است كه كوچك و بزرگ در مقابل آن، نيست و نابود مى‌گردند و دارا و نادار در حضور آن، هلاك و فانى مى‌شوند و در يك جمله، خلافت الهيه همان روح و حقيقت خلافت محمديه(ص) مى‌باشد. در تقرير نبوت محمديه مى‌فرمايد: نبوت به معنى انباء و اخبار است و نبى به معنى منبئ و مخبر از ذات خدا و اسماء و صفات و احكام و مقاصد او است. نبوت، داراى تقسيماتى است مانند: «نبوت حقه حقيقيه و نبوت حقه ظليه»، «نبوت مطلقه و نبوت مقيده»، «نبوت عامه و نبوت خاصه» و «نبوت تشريعى و نبوت تعريفى يا انبايى». نبوت، مقام ظهور خلافت الهيه و ولايت است؛ يعنى نبوت، ظاهر خلافت و ولايت است و اين دو، باطن آن مى‌باشند. نبوت حقيقيه مطلقه، عبارت از اظهار اسرارى است كه در غيب الغيوب است در حضرت واحديت به حسب استعداد مظاهر به روش تعليم حقيقى و اخبار ذاتى. در تأويل ولايت مى‌فرمايد: خلافت الهيه در واقع، حقيقت ولايت است. ولايت، معانى مختلفى دارد مانند قرب، محبوبيت، تصرف، ربوبيت و نيابت. تمام اين معانى، شايسته اين حقيقت است و ساير مراتب، ظل و سايه آن است و آن رب و مربى ولايت علويه است كه با حقيقت خلافت محمديه در عالم معنا و ظاهر متحد است. استاد سيد جلال‌الدين آشتيانى مى‌فرمايد: «اهل حق و حقيقت به اين اصل غير قابل ترديد نزد مردم دانا معترفند كه در گل‌زار معانى و حقايقى كه چمن‌آراى فكر بشر به وجود آورده است، هيچ گلى خوش‌بوتر و دل‌پذيرتر از گل عرفان نرسته است؛ اگرچه، بسيار بوده و هستند جُعَل‌صفتانى (جُعَل، نوعى حشره كه محل زندگى و غذاى آن نجاست است) كه از بوى روحانى و نفخه ربوبى اين گل، مانند شخص مبتلا به زكام كه از عطر گل فرار مى‌نمايد، مشمئزند. در اين اثر منيف، از مباحث «توحيد» و «علم الاسماء» و مسائل مهمى از قبيل بحث «بدا» و «سرّ قدر» و «علم حق به اشيا قبل از كثرت»، به طريقه حكما نيز گفت‌وگو شده است. زبان كتاب، رسا و زيبا و بهجت‌افزاست، مسائل غامض و دشوار و مباحث عاليه نبوت و ولايت در عبارات نسبتا كوتاه، ولى رسا با مهارت تقرير شده است. مصنف عظيم، همه جا به لسان خواص از عرفا با عبارات پرمعنا سخن مى‌گويد و سعى فرموده است كه اثر خود را از صورت رساله در جلباب كتاب مبسوط درنياورد و از تعرض به مسائل غير نافع احتراز نموده است. در نحوه سير يا سريان و به عبارت ديگر، ظهور حقيقت «نبوت تعريفيه» و ولايت محمديه و علويه در كافه ذرارى وجود، مطالب دقيق و تحقيقى، به قيد تحرير آورده‌اند كه خاص خواص و در بعضى از موارد، ابتكارى است. مرحوم امام خمينى در ذوق و سليقه علمى و پرهيز از ذكر مطالب غير لازم، نظير ندارند. يكى از علل جاذبه قابل توجه در آن بزرگ زمانه، علاوه بر نظم و ترتيب خاص در درس و بحث، جامعيت او بود؛ مردى كه ساليان متمادى، حوزه فلسفى منظمى داشت (تدريس شرح منظومه و اسفار، حدود 15 سال) و سطوح فقه و اصول تدريس مى‌فرمود و در عرفان و تصوف نظرى و عملى آثار باارزش تأليف نمودند». و نيز گويد: «رساله مصباح الهداية الى الخلافة و الولاية، از آثار تحقيقى و دقيق و در عين اختصار، مطالب آن روان و جذاب است و محتاج به شرحى مبسوط مى‌باشد. در تحرير شرح مفصل بر اين اثر و حل و توضيح مشكلات رساله، اشخاص باذوق و طالبان مستعد، خود را نيازمند مى‌بينند كه در اثبات نبوت و ولايت، به آثارى مراجعه نمايند و به تحقيقاتى پى برند كه آنها را از مباحث سطحى و جدلى و اخذ به روايات غير متواتر بى‌نياز نمايد. بحث و تحقيق در حقيقت نبوت و ولايت محمديه و احوال وارثان مقام و علوم و احوال حضرت ختمى مرتبت؛ يعنى اولياى محمديين را بايد در آثار ارباب عرفان جست‌وجو نمود، نه در مباحث موجود در كتب متكلمان. مرحوم امام خمينى(رض) از كثيرى از اكابر ارباب عرفان به «خلّص شيعيان اميرمؤمنان(ع)» تعبير كرده‌اند». از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب، تحقيقى است كه مؤلف بزرگوار درباره اسفار اربعه (سفرهاى چهارگانه) عرفانى نموده است. ايشان، ابتدا، تحقيق عارف نامدار آقا محمدرضا قمشه‌اى را به‌طور خلاصه نقل مى‌فرمايند، سپس نقدى بر تحقيق مذكور مى‌زنند و آن‌گاه تحقيق خويش را تبيين مى‌كنند كه خلاصه آن به قرار زير است: «به نظر من سفر اول، سفر از خلق به حق مقيد است كه به سبب پاره نمودن حجاب‌هاى ظاهرى و مشاهده جمال حق حاصل مى‌شود. سفر دوم، سفر از حق مقيد به حق مطلق است. در اين سفر، تمام هويات وجوديه فانى مى‌شود و تعينات خلقيه به‌طور كامل مستهلك مى‌گردد و به سبب تجلى وحدت تام، قيامت كبرى قيام مى‌كند؛ در اين موقع، حق تعالى با مقام وحدانيت تجلى مى‌كند و عارف، اشيا را اصلا نمى‌بيند و از ذات و صفات و افعال خويش فانى است. در اين دو سفر، اگر از انانيت سالك چيزى باقى مانده باشد، شيطان باطنى او كه در دو پهلوى او مخفى بوده، به‌صورت ربوبيت ظهور مى‌كند و از او شطحيات صادر مى‌شود و در حقيقت، شطحيات، از نقصان سلوك و كم بودن استعداد سالك و بقاى انيت و انانيت است؛ به همين خاطر است كه اهل سلوك عقيده دارند كه سالك نياز به مرشدى دارد كه او را به طريق سلوك ارشاد نمايد و به چگونگى سلوك عارف باشد؛ يعنى خودش اين راه را به‌طور كامل و از روى علم و عرفان و آگهى پيموده باشد و به‌هيچ‌وجه از رياضات شرعى تخطى ننمايد، زيرا روش‌هاى سلوك باطنى به تعداد دم و نفس‌هاى خلايق، نامحدود است. اگر عنايت الهى در مقام تقدير استعدادها شامل حال چنين سالكى شده باشد، حق، او را به خودش برمى‌گرداند و به سفر سوم شروع مى‌كند. سفر سوم، سفر از حق مطلق به خلق حقى، با حق است؛ يعنى از حضرت احديت جمعى به حضرت اعيان ثابته سفر مى‌كند. در اين هنگام حقايق و كمالات اشيا و چگونگى سير نزولى آنها از مقام اول و سير صعودى آنها به وطن اصلى براى سالك منكشف مى‌شود. سالك در اين سفر، پيامبر باشريعت نخواهد شد، زيرا او در نشئه عينى، به خلق رجوع ننموده است، بلكه در عالم و نشئه علمى رجوع نموده است، سپس سفر چهارم شروع مى‌شود. سفر چهارم، سفر از خلقى است كه حق است؛ يعنى از حضرت اعيان ثابته به‌سوى خلق و اعيان خارجيه با وجود حقانى. در اين حال، سالك، جمال حق را در همه مشاهده مى‌نمايد و به تمام مقامات خلق عارف مى‌گردد و شيوه سلوك آنها به‌سوى حضرت اعيان ثابته و بالاتر را مى‌داند. در اين سفر، سالك، احكام ظاهرى قالبى و اعمال باطنى قلبى را تشريع مى‌نمايد و از ذات و صفات و اسماء حق تعالى و معارف حقه به اندازه استعداد طالبان خبر مى‌دهد».

ترجمه ماشینی: کانت فعالانه با این مسئله مبارزه می کند که چگونه می توان کنش خلاق خدا را در رابطه با آزادی انسان تصور کرد. او به این دیدگاه می رسد که آزادی انسان تنها در صورتی می تواند محفوظ بماند که خداوند به طرق خاصی از جهان خلقت کناره گیری کند. دو رکن فلسفه بالغ کانت - ایده آلیسم استعلایی و آزادی - تا حدی به دلیل نیاز کانت به ارائه راه حلی برای مشکل الهیاتی خود شکل گرفته و انگیزه یافته است. سنت الهیات قرون وسطایی و اوایل مدرن، فعل الهی را بر خلاف عمل هیچ موجود مخلوقی تصور می کند. وقتی مخلوق عمل می کند، خداوند مستقیماً باعث این عمل می شود، اما بدون اینکه از آزادی مخلوق کاسته شود. کانت صراحتاً این گزارش از توافق الهی و انسانی را مورد بحث قرار می دهد و آن را رد می کند. این رد پیامدهای قابل توجه و شگفت‌انگیزی برای فلسفه گسترده‌تر کانت دارد و ادعاهای غیرقابل درک در فلسفه انتقادی او را توضیح می‌دهد. کریستوفر جی. اینسول با درگیر شدن با طیف وسیعی از متون کانت از سال 1749 تا اوایل دهه 1800، مطالعه ای قطعی در تاریخ ایده ها ارائه می دهد. بسیاری از این متون تا به امروز در مطالعات کانت مورد توجه اندکی بوده یا اصلاً مورد توجه قرار نگرفته اند. Insole اندیشه کانت را در ارتباط با مواضع متعدد تاریخی و سنتی قرار می دهد و این مواضع را با درگیری نزدیک با بحث های اخیر در فلسفه تحلیلی و الهیات سیستماتیک روشن می کند. کانت وقتی با دشواری ارتباط آزادی الهی و انسانی دست و پنجه نرم می کند، بی وقفه صادق است. این مطالعه، مبارزه و میراث الهیات کانت، به قلب مشکل در دریافت مدرن آنچه سنت مسیحی در مورد آزادی انسان تأیید کرده است، می رود. به این ترتیب، کتاب یکی از خطوط گسل تعریف کننده در الهیات و فلسفه مدرن را روشن می کند.

ترجمه ماشینی: این متن با تمرکز بر مفاهیم و تعاملات اراده آزاد، مسئولیت اخلاقی و جبرگرایی، به روزترین گزارش از چهار موضع اصلی در بحث اراده آزاد را نشان می دهد. - چهار فیلسوف جدی و مشهور به بررسی دیدگاه های متضاد آزادی گرایی، سازگاری، ناسازگاری سخت و تجدیدنظرطلبی می پردازند. - نیمه اول کتاب حاوی توضیحات هر فیلسوف درباره دیدگاه خاص خود است. نیمه دوم این امکان را به آنها می دهد تا مستقیماً در یک گفتگوی پر جنب و جوش و جذاب به بحث های یکدیگر پاسخ دهند - یک بحث تعاملی منحصر به فرد به خواننده ارائه می دهد - بخشی از مجموعه تحسین شده مناظرات بزرگ در فلسفه است