جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرضیه‌ ای که پایه و اساس زیست‌شناسی نوین محسوب می‌گردد، فرضیه‌ی تکامل انواع می‌باشد و مساله ی تکامل انسان در آن، مورد مناقشه‌ی فیلسوفان بوده، که برخی آن را مردود دانسته و برخی دیگر به گونه‌ی محدود و بعضی نیز به‌طورکلی آن را پذیرفته‌اند. انسان داروینی موجودی تک ساحتی و برخاسته از دل طبیعت است که براثر تصادف و با مساعدت انتخاب طبیعی در تنازع بقا، بدون آنکه خالقی داشته باشد، تکامل‌یافته و تدریجاً به انسان تبدیل‌شده است. بر اساس این فرضیه، انواع کنونی نتیجه تکامل انواع پیشین قبل از خود هستند و این تکامل به‌صورت تدریجی در طی زمان‌های طولانی انجام‌گرفته است. حال، این فرضیه مورد تائید حکمای اسلامی نمی‌باشد، چنان چه علامه طباطبایی (ره) می‌فرماید؛ محور فرضیه تکامل بر خلقت تدریجی آدم است که با ظاهر قرآن سازگاری ندارد و در قرآن بر دفعی بودن و تام بودن و نوع متمایز در خلقت انسان تصریح‌شده است، از سوی دیگر تئوری تکامل از حیث تجربی ثابت نگردیده و اجماعی بر آن نیست. علامه مصباح یزدی (ره) در این زمینه اعتقاددارند که فرضیه تکامل در حد فرض و احتمال است و با دلایل تجربی خلقت انسان در تعارض می باشد. شهید مطهری قائل است که فرضیه داروین یک فرضیه علمی است نه نظریه ای قطعی و قابل ابطال می باشد. وی فرضیه ی تکامل را نفی کرده و به خلقت تدریجی انسان و تکامل مجزای گونه‌های معتقد است و آیت‌الله جوادی آملی می‌فرماید که برفرض اثبات علمی، فرضیه داروین معارض با محتوای تعالیم دینی در زمینه خلقت نسل کنونی بشر از یک پدر و مادر نمی‌باشد.

مسئله کثرت ادیان یکی از موضوعات اساسی است که فیلسوفان و متکلمان در زمان معاصر به آن پرداخته اند و ستون اساسی مطالعات موجود در زمینه فلسفه دین را تشکیل می دهد. بنابراین می بینیم که هر دین ادعای حقیقت خود را دارد و معتقد است که نجات و رستگاری انسانها با پیروی از آموزه های آن و پیروی از آن است. در این تحقیق ، من برای بررسی نظریه کارل رانر ، سخنران مسیحی و شهید مرتضی مطهری ، شهید اسلامی ، بر رویکرد توصیفی-تحلیلی تکیه کرده ام ، زیرا هر یک از این دو علم نظریه و رویکرد جدیدی در برخورد با این مشکل ارائه کرده اند. در مورد کارل رانر ، می بینیم که او حقیقت دین مسیحی را به رسمیت شناخته و خود را متعهد به انجام آن کرده است ، اما با ریشه یابی او به مبانی فلسفی جدید هماهنگ با آموزه ها و باورهای مسیحی ، او سعی کرد راهی را برای پیروان دیگر افراد غیر مسلمان باز کند. ادیان مسیحی تحت مراقبت مسیح قرار گیرند و در نتیجه سهم خود را از نجات و رستگاری بدست آورند. به همین ترتیب ، شهید مطهری به درستی دین اسلام اعتراف کرد و به آن پایبند بود و معتقد بود که همه ادیان الهی به یک روح و حقیقت اشاره دارند و اسلام کاملترین و بهترین دین در بین آنهاست. با این حال ، با رویکردی که با استناد به آیات قرآنی و تعدادی از روایات شریف به پایان رساند ، او به پذیرش کار غیرمسلمان تحت شرایطی پرداخت که به دلیل پذیرش توحید ، معاد و کار صالح است. . خدا و سهم نجات خود را نیز دریافت کنید. در این تحقیق ، من با ارائه پاسخ کافی به تکثرگرایی دینی از دو محقق که از دیدگاه جامع دفاع می کنند ، نتیجه گرفتم و انتقاداتی که بر نظریه هر یک از آنها وارد شد و دلایل متداول و متفاوت بین آنها ذکر شد. کثرت گرایی ، و نشان داد که دین اسلام در آموزه های خود مبانی و اصولی را دارا است که در تعامل مثبت با سایر ادیان از دین مسیحی است.

در پایان نامه حاضر به پیامدهای روان شناختی - اخلاقیِ سرنوشت باوری با تکیه بر آراء رواقیّون و شهید مطهری پرداخته ایم. ابتدا مبانی هر یک را در خصوص سرنوشت باوری بیان و سپس بحث سرنوشت باوری و پیامدهای روان شناختی - اخلاقی آن را از دیدگاه رواقیّون و شهید مطهری مقایسه کرده ایم. پژوهش حاضر از این رو حائز اهمیّت است و انجام آن ضرورت دارد که نتایج کاربردی فراوانی بر آن مترتّب است و می تواند در مطالعات میان-رشته ای، از جمله مشاورۀ فلسفی، مورد استفاده قرار گیرد. از جمله یافته‌های پژوهش حاضر می توان به این امر اشاره کرد که اندیشه های رواقیّون و شهید مطهری در خصوص بحث سرنوشت باوری چه از لحاظ مبانی که مربوط به این بحث است و چه از لحاظ پیامدهای روان شناختی - اخلاقی بسیار به یکدیگر نزدیک هستند. به لحاظ پیامدهای روان شناختی می توان با به کار بردن اصولی که مکتب رواقی و همچنین شهید مطهری در خصوص سرنوشت باوری بیان کرده اند، به آرامش رسید؛ از جمله با به کاربردن این اعتقاد که هر آنچه اتفاق می افتد بر اساس قضا و قدر الهی است و منشأ همه امور خداوند است. انسان به واسطۀ این قبیل آموزه ها در کنار این که توکّل را در خود پرورش می دهد، می تواند از پریشانی ها و آشفتگی های زندگی دور بماند. همچنین اگر انسان از روی آگاهی و بینش به حوادث موجود در جهان بنگرد، حتی سختی ها و مشقت ها نیز باعث رشد او خواهند شد. به لحاظ پیامدهای اخلاقیِ سرنوشت باوری، حکیم رواقی، همۀ انسان ها را خواهران و برادران خود می داند و خود را شهروند همۀ جهان و همشهری جهانیان می داند و معتقد به جهان وطنی است. شهید مطهری نیز معتقد است خیرخواهی مطلق بوده و هیچ گونه حد و مرزی میان خود و غیر وجود ندارد. این قبیل آموزه ها منجر می شود انسان ها نسبت به یکدیگر برخورد و رفتار درستی داشته باشند و مفاهیمی همچون ایثار در بین انسان ها معنا می یابد.

تمایل و گرایش انسان به سوی مبدأ جهان نشان دهنده این است که مسئله خداوند همواره مسئله اصلی مورد نیاز بشر از آغاز تاریخ تاکنون بوده است. به همین دلیل عمده دغدغه فیلسوفان دین را می توان اثبات وجود خداوند و تشخیص روش صحیح آن دانست. با توجه به اهمیت بحث فطرت در بین اندیمشندان مسلمان، تکیه بر این آموزه ی قرآنی برخی از متفکران را برآن داشت که راه فطرت را به عنوان یکی از طرق اثبات وجود خداوند بدانند. اگر چه ممکن است که این راه شبهات و پرسش های فراوانی را با خود به همراه داشته باشد،لیکن از دیدگاه معتقدان به آن، متقن ترین روش است. شهید مطهری نیز از جمله این اندیشمندان است که بر پایه نظریه فطرت، وجود خداوند را اثبات کرده است.در این پژوهش ضمن بررسی مباحث مقدماتی برای ورود به بحث خداگرایی فطری، به دلایلی که استاد مطهری در آثار خود برای توجیه این گرایش بنا کرده اند، توجه شده است. بنابراین و با توجه به این ادله، ایشان اساساً معتقدند که نباید در جست و جوی علت وجود خدا در انسان بود چرا که این مسئله بدیهی و در حکم سلامت هر انسانی است. لیکن پس از بررسی آنچه که ایشان در این باب فرموده اند و بنابر اعتقادات ایشان، می توان به این نتیجه رسید که برهان فطرت نه به عنوان مقدمه ای استدلالی و برهانی یقینی، بلکه بر پایه شهود قلبی و علم حضوری و براساس تمایل و جست و جوی فطری انسان به سوی خداوند، به اثبات مبدأ جهان منتهی می شود. بنابراین با توجه به بدیهی بودن باور به خداوند و ناتوانی دیگر براهین از جمله براهین حسی و عقلی در شناساندن کنه ذات خداوند، برهان فطرت از امتیاز ویژه ای در میان دیگر راه ها برخوردار است و می توان این روش را نه کامل ترین، بلکه مطمئن ترین و ابتدائی ترین راه در فلسفه ی شهید مطهری دانست.

هدف : در میان فیلسوفان اسلامی ‌و غیراسلامی قرن حاضر بدون تردید شهید مطهری و جان رالز تاثیر بسزایی در تبیین ‌و تفسیر فلسفه عدالت و تحلیل شاخصه‌های عدالت داشته‌اند. لذا واکاوی اندیشه‌های فلسفی این دو فیلسوف جایگاه خاصی را می‌طلبد. هدف از این پژوهش‌آسیب شناسی و تبیین جایگاه عدالت از دیدگاه این دو فیلسوف ‌می‌باشد، تا پس از تحلیل نظریه عدالت مشخص ‌گردد که تطبیق،تمایزات و مرزبندی‌های این دو اندیشمند در باب عدالت در چه موضوعاتی می‌باشد و در پایان تلاش‌ گردد نسخه ‌واحدی ‌ا‌ز عدالت‌ که ‌در جهت ‌کمال ‌انسان و اشتراک نظر این دو فیلسوف می‌باشد تجمیع و ارائه گردد. روش پژوهش : دراین تحقیق ابتدا در فصل های اول و دوم بیان کلیات و مبانی نظری و فلسفی عدالت پرداخته شده است. درفصل سوم ایده های بنیادین نظریه عدالت از منظر هر دو فیلسوف در بخش های مجزا تشریح گردید.هدف از آن آمادگی برای ورود به بحث های اصلی خواهد بود.در ادامه جایگاه اصلی عدالت ،شاخصه ها و فرایند برقراری عدالت اجتماعی،اقتصادی و سیاسی در جوامع اسلامی و دموکراتیک به صورت تفکیکی از دیدگاه هر دو فیلسوف تشریح خواهد شد. در فصل چهارم اشتراکات، تمایزات و مرزبندی‌های نظریه های عدالت مطرح شده در این پژوهش مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت و در نهایت در فصل پنج نتیجه‌گیری خواهد شد. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد حقوق بشر در اندیشه رالز بر اساس برداشتی معقول از لیبرال با اتکا بر حقوق و آزادی‌های تامین شده برای همه شهروندان آزاد و برابر امکان پذیر می‌باشد. درآرمان شهر رالز ملت‌ها در مقابل دولت‌ها از سرشت اخلاقی مشخصی برخوردارند و شهروندان حس کارائی از عدالت دارندکه آنها را قادر می‌سازد اصول عدالت را دریابند و به کار بندند. خیر جامعه سیاسی به گونه‌ای است که حقوق وآزادی‌های اساسی برابر و منصفانه فرصت‌ها برای شهروندان آزاد و برابر تضمین می‌گردد. به عبارتی دیگر رالز درصدد آن است که جامعه عادلانه را ترسیم نماید و این امر زمانی محقق می‌شود که ساختارآن جامعه بر پایه اصول و معیارهای عادلانه سامان یافته باشد. تقریر عدالت نزد شهید مطهری، برداشت عالمانه از دین می باشد و روح افراد جامعه با معنویت، موجب بلوغ روحی و اخوت در جوامع انسانی می‌گردد و نتیجه آن رفع تبعیض و برقراری عدالت در جامعه می‌باشد.عدالت باید به گونه ای در جامعه برقرار گردد که هر فرد بتواند با قاطعیت و حق مدارانه سهم خود را از عدالت موجود در جامعه طلب نماید. برقراری عدالت در بین افراد جامعه با قوانین نسبی و محدود برای عده‌ای ناسازگار است. این رویکرد مطابق با سنت الهی می باشد. زیرا عدالتی که با ذات انسان سازگار نباشد دستخورده آفت دنیاخواهى و افزون‏طلبى افراد موقعیت‏طلب و سودجو می‌گردد. نتایج پژوهش: عدالت به مثابه انصاف مدنظر رالز متضمن یک رژیم دموکراتیک استوار بر قانون اساسی است. جامعه دموکراتیک مبتنی بر قانون اساسی و به‌ طور معقول عادلانه رالز، جامعه‌ای است که دو ارزش اساسی آزادی و برابری در چارچوب اصول عدالت به مثابه انصاف وآنچه در حقوق بشر اعم از حق حیات، حق آزادی، حق مالکیت شخصی می باشد، تضمین می گردد. با دقت نظر دراندیشه شهید مطهری دریافتیم که درعدالت سیاسی اسلام، قرار است هر گونه اختلاف‌های نژادی، مسلکی از میان برود و همه در زیر پرچم رحمت اسلامی، به گفتگو و مدارا روی آورند و بحث‌های روشن فکری و استدلال، جای جنگ را گیرد و مردمان در عین آزادی و عدالت هدایت یابند. در باب عدالت اجتماعی و اقتصادی شهید مطهری از ویژگی‌های مثبت اقتصاد بسته ویژه سوسیالیست و اقتصاد باز ویژه لیبرالیسم تلفیقی ایجاد می‌نماید که ضمن رد نکات منفی هر یک از این اندیشه‌ها، برداشت سومی در اصطلاح غربی آن تحت عنوان سوسیالیسم اخلاقی مطرح می‌نماید و به آن روح معنویت اسلامی را نیز افاضه می‌نماید. لذا حساسیتی که ایشان در زمینه عدالت اجتماعی و ترکیب آن با معنویت از خود نشان می‌دهد درمکتب دیگری نظیر ندارد و از ضروریات این آرمان شهر می باشد.

هدف این پژوهش براهین اثبات خدا از نظر شهید مطهری است . تحقیق حاضر بنیادی می باشد. واز نوع مطالعات توصیفی – تحلیلی است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق کتابخانه ای و بر اساس تحلیل اطلاعات فیش برداری است . اکثریت حکیمان مسلمان، هدف نهایی فلسفه را اثبات وجود خداوند و اتصاف ذات وی به احکام و اسماء الهی می دانند. بدین ترتیب، برهان پذیری یا ناپذیری وجود خدا از اهمیت ویژه ای برخوردار است مفهوم واژه خدا از عمومی ترین و ساده ترین مفاهیمی است که همه انسانها حتی کسانی که منکر وجود خدا هستند، نیز آن را درک می کنند. هر چند شناخت کنه وحقیقت ذات خدای تبارک و تعالی برای انسان غیر ممکن است ولی از راههای بسیار زیادی می توان یقین به وجود خداوند تبارک و تعالی پیدا نمود. شهید مطهری به حق مساله وجود خدا را مهم ترین مساله کلامی می داند. خداشناسی فطری هر آدمی است؛ یعنی هر آدمی به مقتضای خلقت و ساختمان اصلی روحی خود خدا را می شناسد، بدون اینکه به اکتساب و تحصیل علوم مقدماتی نیازی داشته باشد. شهید مطهری برهان فطرت را باتاکید برگرایش های فطری به اثبات وجود خدا پرداخته است. استاد «مطهری» در بخش خداشناسی، راه های رسیدن به خدا رابرسه نوع می داند: الف)راه دل یا راه فطرت ب)راه حس وعلم و یا راه طبیعت ج)راه عقل یا راه استدلال و فلسفه.

آنچه که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، مجموعه مبانی فلسفی وکلامی موجود در مباحث حقوق زنان از منظر علامه طباطبایی و شهید مطهری می‌باشد. که در آن به تاثیر تفکرات علامه طباطبایی، در آثار شهید مطهری درباب حقوق زنان اشاره نمودیم. و جدای از بررسی افتراقات مبنایی ورویکردی این دو متفکر، به تأثیر این مبانی در اتخاذ رویکردهای متفاوت علامه طباطبایی و شهید مطهری، در بررسی مباحث حقوق زنان پرداختیم. همچنین در این پژوهش به رویکرد دینی ناظر بر مباحث اعتباریات فلسفی علامه طباطبایی، و رویکرد فقهی_‌روایی و حدیثی شهید مطهری، ناظر بر دانش‌های اسلامی، در ارائه مباحث حقوق زنان در اندیشه این دو متفکر اشاره نمودیم. و علاوه بر آن، با بیان مباحث این دو متفکر در باب این حوزه، تاثیر مبانی فلسفی هریک از ایشان را در روش ارائه مطالب نشان دادیم. ودر آخر با ارزیابی و تحلیل مباحث ارائه شده، علاوه بر بیان لوازم، ثمرات و نتایج به دست آمده از این پژوهش رویکرد، همچنین به بیان پرسش‌ها و ابهامات موجود در این رویکرد‌ها نیز اشاره کردیم. امید است که این مباحث نقطه عطفی در بررسی مسائل حقوق زنان ناظر بر رویکرد‌های فلسفی در آینده گردد. و زمینه مناسبی را برای بررسی‌های میان رشته‌ای ناظر بر رویکرد‌های فلسفه اسلامی ایجاد نماید.

خداوند متعال هیچ موجودی رو بدون هدف نیافریده است. در بین موجودات عالم، انسان به عنوان اشرف مخلوقات با هدف دستیابی به کمال و تعالی آفریده شده است و برای رسیدن به کمال واقعی خود و پرورش استعدادهای بالقوه‌اش در طول زندگی گاه با سختی‌ها و ناملایمات و گاه با نعمت‌ها و خوشی‌ها مورد امتحان واقع می‌شود. از آنجایی که علامه طباطبایی( و شاگردان وی از مفسرین و اندیشمندان برجسته معاصر بوده و ضمن درک فضای عصر حاضر و آزمایش‌های الهی در این زمانه پر تلاطم، در آثار خود به سنت ابتلاء پرداخته اند و از سویی در زمینه تربیتی نیز نظریات قابل توجهی دارند در این پژوهش کارکردهای تربیتی آزمون‌های الهی از دیدگاه ایشان بررسی گردید. نتایج این بررسی حاکی از آن است که از دیدگاه علامه و شاگردان وی خداوند متعال از آزمایش بندگان سه دسته اهداف اعتقادی، اخلاقی و تربیتی را دنبال می‌کند که اهداف تربیتی در این میان اهمیت ویژه‌ای دارند. مهم‌ترین هدف تربیتی آزمون‌های الهی از دیدگاه ایشان تکامل و ارتقای ذات بشر عنوان گردیده است. آزمایش‌های الهی گاه با تکالیف دینی و شرعی، گاه با ابتلائات طبیعی و انسانی و گاه بروز سختی و ناملایمات اتفاق می‌‎افتد. از منظر علامه و شاگردانش امتحانات الهی بر خلاف امتحانات بشری غیر‌قابل پیش‌بینی، گسترده و همه جانبه، متناسب با سطح رشد معرفتی و به صورت مستمر و تدریجی انجام می‌شود و کارکردهای تربیتی آن در دو حیطه فردی و اجتماعی جلوه گر خواهد شد. در حیطه فردی انسان را به خودشناسی، حقیقت پذیری، خرد محوری، تحکیم عزم و اراده خواهد رساند و از جهل و دنیازدگی و گناه دور نموده و استعداد بندگی وی را شکوفا خواهد نمود. در عرصه اجتماعی نیز کبر و نخوت را از جامعه زدوده و به شکوفایی فضایل اخلاقی در جامعه کمک خواهد نمود. در مواجهه با این امتحانات رمز پیروزی از دیدگاه علامه و شاگردانش؛ صبر، تقوا، تسلیم، توجه به گذرا بودن سختی‌ها و استمداد از نیروی ایمان جمعی و نیز الگو گرفتن از مواجهه اولیا و اوصیای الهی و توکل و توجه به حضور مداوم الهی است.

رساله حاضر به بررسی توکل و رابطه‌ی آن با توحید افعالی و فاعلیت خداوند در جهان و نحوی دخالت خدا در امور می‌پردازد. هدف این تحقیق بررسی نظریات استاد مطهری درخصوص توکل و روشن ساختن نقش خداوند و انسان در مسأله توکل است. نقش خداوند در نظر برخی از متکلمان اسلامی این است که خداوند دخالتی مستقیم در کارهای بنده‌ی متوکل به خود می‌کند. اشکالاتی بر تبیین متکلمان اسلامی از ماهیت توکل وارد است. متکلمین از سویی توصیه به توکل در همه‌ی کارها می‌کنند و از سوی دیگر به انسان توصیه می‌کنند تمامی ابزار و علل طبیعی و انسانی را برای موفقیت بکار گیرد. از سویی استاد مطهری بر این باور است که انسان در کارها باید به وظیفه‌ی خود عمل کند سپس در نتیجه‌ی کار به خداوند توکل داشته باشد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و استنباطی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای‌ است.

این پژوهش به بررسی تطبیقی آرا و اندیشه های تربیتی استادمرتضی مطهری و جان دیویی در زمینه های مبانی، اصول و روشها واهداف تربیتی به منظور بهره گیری در تعلیم و تربیت می پردازد. اهمیت تربیت اخلاقی در جامعه و نظام آموزش وپرورش امر بدیهی و غیرقابل انکار است. نتایج بر اساس فرضیه پژوهش نشان می دهد که تربیت مد نظر استاد مطهری تربیتی است که متربی را به سوی کمال، سوق می دهد وعامل مافوق طبیعی و انتزاعایات در تربیت معنوی او تاثیر گذاراست ولی تربیت ازنظر جان دیویی تربیت برای حال و دنیای متربی است که در این تربیت برنامه ی خاصی برای جهان ماورا و متافیزیک مد نظر نیست. با مطالعه آثار ایشان اصول و قواعدی می توان استنباط کرد که رعایت آنها رسیدن به اهداف تعلیم و تربیت را ممکن می سازد. اصولی که در این مقال مورد بحث قرار می گیرد عبارت است از:هماهنگی با فطرت، اعتدال، جامعیت، تأمین نیازهای واقعی، تأکید بر تربیت کودکی، توازن امور ثابت و متغیر، هدایت خواهی، حکمت جویی، بهره گیری از اراده، تلازم علم و عقل، انسانیت دوستی، جذب و دفع، پیوند تربیت با معنویت.و سپس با روشها بسوی اهداف ان اصول می رود. . از نظر دیویی ملاکها و اصـول اخلاقی «قوانین» نیستند بلکه ایده های کلی هستند که حاصل تجربه انـد . ایـن ایـده هـا، ابزارها یا روش هایی برای سر و کار داشتن با موقعیتهای جدید است. به اعتقـاد دیـویی تفکر ابزاری برای گذشتن از یک موقعیت مفروض آکنده از ابهام و ناهماهنگی بـه یـک موقعیت جدید و بهتر است. لازمه ایـن رویکـرد پراگماتیسـتی ایـن اسـت کـه شـرایط تضمین احکام ارزشی در رفتار خود بشر باشد و نه در یـک مرجـع ثابـت پیشـین مثـل فرامین الهی یا صور افلاطونی و یـا عقـل محـض . در این پژوهش روش تطبیقی- روش توصیفی و روش تحلیل محتوا بکار رفته است ، به بیان ساده، عملی برای مقایسه دو یا چند چیز با هدف کشف چیزی درباره یک یا همه چیزهایی است که با هم مقایسه توصیف و تحلیل می‌شوندرویکرد مناسب در این تحقیق ، رویکردی میان رشته ای و انعطاف‌پذیر بوده با این حال امیدوارم نتایج حاصل از مطالعات تطبیقی توصیفی و تحلیل محتوا در ارائه پاسخی منسجم و یکپارچه، درپاسخ به اهداف تحقیق کمک کند.