جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریة وحدة الوجود بین إبن عربي و الجیلي، عنوان کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی از خانم دکتر سهیلة عبدالباعث ترجمان، با موضوع عرفان و تصوف اسلامی. نویسنده در این اثر به بیان تطبیقی نظریه وحدت وجود میان محی‌الدین بن عربی و جیلی پرداخته است. هدف نویسنده از انجام این تحقیق _علاوه بر تلاش برای مقابله با ادعاهای خاورشناسان و دیدگاه‌های ناعادلانه آنها نسبت به تصوف و مردان آن - کشف اصالت اندیشه دو شیخ بزرگوار محی‌الدین بن عربی و عبدالکریم جیلی، از طریق خوانش عمیق انتقادی و تحلیلی دکترین و متون آنها _همانطور که در آثار اصلی آنها ذکر شده است - می‌باشد. دکتر حربی عباس عطیتو، بر این اثر مقدمه نوشته است. این اثر در اصل پایان‌نامه علمی نویسنده برای کسب مدرک دکترای ادبیات (الآداب) از گروه فلسفه و جامعه‌شناسی دانشکده آداب دانشگاه عربی بیروت است. سهیلا (سهیلة) عبدالباعث با کسب درجه عالی (الشرف الاولی) از این پایان‌نامه دفاع کرد و از سوی دانشگاه و با هزینه این دانشگاه، این پایان‌نامه چاپ و با سایر دانشگاه‌ها مبادله شد. ساختار کتاب یک جلد دارد و حاوی، اهدائیه، تقدیمیه دکتر حربی عباس عطیتو، مقدمه نویسنده، محتوای مطالب در دو بخش کلی _بخش اول درباره ابن‌ عربی در 3 فصل و بخش دوم درباره جیلی در 7 فصل_ و خاتمه _در بیان نتایج بحث_ است. منابع بحث در 5 بخش مجزا به ترتیب: قرآن کریم، سنت، مصادر و مخطوطات عربی، مراجع و مؤلفات چاپی عربی و منابع غیرعربی، در انتهای کتاب در بخش فهارس (فهرست منابع) ذکر شده است. گزارش محتوا دکتر سهیلا (سهیلة) عبدالباعث ترجمان در این اثر به موضوعی دشوار و جدید یعنی «مطالعه تحلیلی تطبیقی و انتقادی نظریه وحدت وجود بین ابن‌ عربی و جیلی» پرداخته است. هدف نویسنده از انجام این تحقیق _علاوه بر تلاش برای مقابله با ادعاهای خاورشناسان و دیدگاه‌های ناعادلانه آنها نسبت به تصوف و مردان آن_ کشف اصالت اندیشه دو شیخ بزرگوار محی‌الدین بن عربی و عبدالکریم جیلی، از طریق خوانش عمیق انتقادی و تحلیلی دکترین و متون آنها _همانطور که در آثار اصلی آنها ذکر شده است_ می‌باشد. این پژوهش مستلزم آن بود که پژوهشگر ابتدا برخی از مفروضات یا سؤالات تحقیق خود را مطرح کند که حول محورهای زیر دور می‌زنند: ماهیت وحدت وجود، وجوه اتفاق و اختلاف ابن‌ عربی و جیلی در برداشت آنها از این وحدت، نتایجی که از قول آنها به وحدت وجود حاصل شده است، اینکه آیا این دو شیخ در اثر قولشان به وحدت وجود، قائل به وحدت مذاهب و در نتیجه نفی تکثر و تعدد آنها خواهند شد؟ ویژگی تصوف ابن‌ عربی و جیلی چیست؟ تصوف فلسفی یا تصوف بر اساس روش صوفیانه؟ و.... این پژوهش در دو باب تنظیم شده است که باب اول آن به بیان آموزه وحدت وجود از نظر ابن‌ عربی اختصاص دارد و شامل سه فصل است: فصل اول به زندگی ابن‌ عربی، آثار، شاگردان و منابع فلسفه او می‌پردازد که از منابع غیر اسلامی تا سایر منابع اسلامی تنوع دارد. نویسنده در فصل دوم با صحبت از افکار جوهر و اعراض، دایره وجود، ذات الهی و رابطه آن با صفات از یک‌سو و جهان از سوی دیگر، و ارتباط بین خدا و جهان و تمایز بین اصطلاحات قدم و حدوث، به بیان عقاید صوفیانه ابن‌ عربی پرداخته است. در فصل سوم، با پرداختن به مفهوم حقیقت و شریعت و اندیشه معراج یا آرامش معنوی، اندیشه عشق الهی و وحدت شهود در عقاید ابن‌ عربی را ارائه کرده است. در باب دوم این پژوهش، محقق در چهارفصل به عقاید صوفیانه جیلی پرداخته است: او در فصل چهارم، زندگی، مکتب، شیوخ، شاگردان و ماهیت دوران زندگی وی را ارائه کرده است. سهیله عبدالباعث همچنین در مورد آموزه وحدتِ وجود و میزان توافق و اختلاف ابن‌ عربی با جیلی بحث کرده و در مورد اندیشه وجود، موضع جیلی را در ارتباط با خدا و جهان _در فصل پنجم_ بیان نموده است. سهیلا (سهیلة) عبدالباعث در فصل ششم به صحبت در مورد ایده عشق الهی نزد جیلی پرداخته است که این امر مستلزم تمایز بین ایده فنا نزد صوفیان و ایده نیروانای هندی است؛ این مباحث با بیان اینکه جیلی قائل به وحدت شهود در اثر عشق الهی و تجربه روحی است، پایان می‌پذیرد. فصل هفتم و آخر به مثابه یک بررسی انتقادی تطبیقی بین ابن‌ عربی و جیلی مطرح شده که در آن تأثیر آنها بر عرفان اسلامی به‌ویژه در نابلسی، بکری و جزایری توضیح یافته است. محقق در خاتمه کتاب این مطالعه را با برجسته کردن مهم‌ترین یافته‌هایی که با استفاده از روش تاریخی، تحلیلی، انتقادی و فکری به آن دست یافته است، به پایان می‌رساند. دکتر حربی عباس عطیتو در پایان تقدیمیه‌اش بر کتاب می‌نویسد: در نهایت می‌گویم که دکتر سهیله ترجمان، در این مطالعه تحلیلی تطبیقی بین ابن‌ عربی و جیلی تلاش زیادی کرد و بیش از شش سال در سفر بود برای جست‌وجو، اطلاع یافتن، خواندن و تجزیه و تحلیل متون آنان از مصادر اصلی‌شان. این کتاب کوششی روشن است که حکایت از عمق نویسنده و تسلط وی بر موضوع آن و آگاهی عمیق وی از جزئیات فلسفه اسلامی، به‌طور عام، و تصوف، به‌طور خاص، دارد. وضعیت کتاب: فهارس فنی کتاب به ترتیب شامل فهرست‌های آیات قرآنی، اطراف حدیث شریف، اعلام، فرق و جماعات، مواضع و اماکن، مصادر و مراجع بحث _در 5 بخش مجزا به‌این‌ترتیب: قرآن کریم، سنت، مصادر و مخطوطات عربی، مراجع و مؤلفات چاپی عربی، منابع غیرعربی_ و فهرست مطالب در انتهای کتاب پس از خاتمه کتاب و محتوای مطالب آمده است. پس از فهارس فنی، مقدمه کتاب به زبان انگلیسی و فرانسه هم ذکر شده است. نویسنده این اثر را به روح پدرش تقدیم کرده است. سهیلا عبدالباعث در مقدمه‌اش بر کتاب می‌نویسد: روش مورداستفاده در این تحقیق، روش تاریخی، تحلیلی و تطبیقی بوده است. وی در ترتیب حاشیه‌ها از روش شماره‌گذاری منابع و مآخذ بهره برده است. او از علامت ستاره برای نشان دادن أعلام، مکان‌ها و اصطلاحات استفاده کرده.

ترجمه ماشینی : رساله حاضر تلاشی است برای شناخت اندیشه عبدالکریم الجیلی و نشان دادن سهم اصلی او در توسعه عرفان اسلامی قرون وسطی. به ویژه، معتقد است که الجیلی به دور از اینکه شاگرد مبهم ابن عربی باشد، توانست بر تناقض ظاهری بین فرض اعتقادی خدای متعالی و ادراک وجود ذاتی الهی که در موضع ارتباطی خداوند در برابر آن وجود دارد، غلبه کند. جهان آفریده شده برای دستیابی به این هدف، این پایان نامه الجیلی را از نظر تاریخی و فرهنگی در چارچوب صوفیانه قرن هشتم-نهم/چهاردهم-پانزدهم در ایران قرار می دهد و دنیایی را که در آن می زیسته و تأثیر سنت های کلامی و فلسفی بر نوشته های او را از درون توصیف می کند. و بدون جهان اسلام. یک فصل کامل به تعریف مناقشاتی که در کلام و فلسفه اسلامی بر سر مسئله بازنمایی های انسان گونه خدا و ارتباط آن با موضوع وجود و تعالی الهی وجود داشت، اختصاص دارد. مشارکت اصلی الجیلی در این بحث، که در مفهوم انسان کامل خلاصه شده است، با ویرایش و ترجمه یکی از آثار الجیلی، غار و کتیبه، و به دنبال آن حاشیه‌نویسی‌های کتاب نشان داده شده است.

مبنای حقیقی اسلام و بلکه تمام ادیان آسمانی توحید است. بر اساس آموزه‌های روایی و عرفانی، آنگاه که توحید ظهور، بروز و تفصیل می‌یابد، در وجه ولایت تکوینی انسان کامل رخ می‌نمایاند. چنین نسبتی میان توحید و ولایت، معرفت به ولایت را همسنگ معرفت به توحید قرار داده و اهمیت بحث در باب ولایت را روشن می‌کند. یکی از فروعات مهم این مبحث، بررسی و تبیین لوازم و برآیندهای هستی‌شناختی و انسان‌شناختی ولایت تکوینی انسان کامل، حقیقت محمدیه (6) است. هدف این رساله، آن است که این لوازم و برآیندها را از دیدگاه دو متأله بزرگ، صدرالمتألهین شیرازی و عارف، عبدالکریم جیلی مورد بررسی و تطبیق قرار دهد. لوازم و برآیندهای هستی‌شناختی ولایت تکوینی انسان کامل در قوس نزول، مشتمل بر افاضات تکوینی و تشریعی است. وجودبخشی و ایجاد کثرات و به تعبیری خالقیت و فاعلیت انسان کامل در تمام مراتب عالم هستی، ابقاء و تکمیل وجود آنان، شفاعت، اعجاز و تصرفات تکوینی، از جمله افاضات تکوینی انسان کامل است. اموری مانند هدایت خلق به صراط مستقیم و زمامداری جامعه نیز از جمله افاضات تشریعی اوست. مهم‌ترین لازمه ولایت تکوینی در قوس صعود، بازگشت جمیع موجودات عوالم هستی به انسان کامل است. جامعیت وجودی و عصمت تکوینی نوع انسان نیز از جمله لوازم و برآیندهای انسان‌شناختی ولایت تکوینی اوست. در این مبحث، رویکرد صدرالمتألهین، آمیزه‌ای اعتدالی از رویکرد فلسفی و عرفانی است، درحالی‌که عارف، عبدالکریم جیلی، غالباً رویکرد عرفانی محض و بلکه وحدت وجودی صرف داشته و بیانات وی مملوّ از تعابیر ویژه‌ای است که تنها بدو اختصاص دارد.

در این جستار عناصر دین‌شناسی عبدالکریم جیلی، عارف محقق قرن نهم (م. 826)، مورد بررسی قرار گرفته است. باتوجه به عارف بودن جیلی، الگوی دین‌شناسی عرفانی و جایگاه آن در ساختار سه‌گانه دین بیان شده است. همچنین، توجه جیلی به مسئله وحدت ادیان ریشه‌یابی شد که تحت تأثیر نظریه اله‌المعتقد و انسان کامل ابن‌عربی بود و جیلی در گزارش خود از ادیان (بت‌پرستان، اهل طبایع، دوگانه‌پرستان، براهمه، یهود، مسیحیت و ...) بر همین مبنا و نیز بر مبنای تأویل نظریات جدیدی ارائه داده است. در این میان، تفسیر جیلی از دین اسلام، تفسیر ویژه‌ای است. با توجه به اهمیت حقیقت محمدی در دیدگاه‌های جیلی، او تعبیر «دین کلی» را در مورد دین اسلام به کار برده و دین سایر انبیاء را «دین جزئی» دانسته است. علاوه‌براین، جیلی در مباحث دین‌شناسی خود از یک جهت به فرجام انسان‌ها و از جهت دیگر به تفسیر برپایی قیامت و مسئله برزخ پرداخته است. باتوجه به رحمت و مغفرت واسعه خداوند، از نظر وی همه انسان‌ها درنهایت سعادتمندند. همچنین باتوجه به دیدگاه وحدت‌وجود، او معتقد است تمامی انسان‌ها در صراط مستقیم قرار دارند، لذا سعادت شامل همه انسان‌ها می‌شود. البته منظور از این سعادت، سعادت مقید است که درمقابل سعادت تام قرار دارد. ازنظر جیلی سعادت بدون شقاوت و از حیث اطلاق مختص به دین اسلام است.

بين التصوف و التشيع، اثر هاشم معروف الحسنی، کتابی است پیرامون تاریخ و اصول تشیع و همچنین مصادر، معتقدات و فلسفه تصوف و نیز اشتراکات و افتراقات تصوف و تشیع که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. نویسنده کتاب را به انگیزه پاسخ به اشکالات و اتهاماتی که مخصوصا در کتاب «الصلة بين التشيع و التصوف» اثر مصطفی شیبی، بر تشیع وارد گردیده، نوشته است. کتاب با مقدمه و تمهیدی از نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی، در عناوین مختلف و متعددی، ارائه گردیده است. نویسنده در ابتدا، نظریات مختلف پیرامون نحوه به وجود آمدن تشیع را مطرح و نقد نموده و سپس، به نظریه شیعی در رابطه با آن اشاره کرده و در ادامه، ضمن بررسی تاریخ، مصادر و اصول تصوف و اختلافات آن با عقاید و تفکرات شیعه، به معرفی برخی از شخصیت‌های صوفیه، پرداخته است

در این مقاله دیدگاه سعدالدین تفتازانی به عنوان مخالف نظریه وحدت وجود و میر سید شریف جرجانی به عنوان موافق مطرح شده و در نهایت مولف نقد خود را بر آن عرضه کرده است.

کتاب حاضر درباره سعید حوی و سرگذشت ایشان از تولد تا مرگ می باشد و اتفاقاتی که در طول عمر او رقم خورده است را روایت می کند.